Cơ chế đặc biệt làm đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Sáng 5-10, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải (GTVT), chủ trì họp Thường trực Chính phủ với các bộ, ngành về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) trên trục Bắc - Nam và tình hình triển khai các dự án đường sắt kết nối với Trung Quốc.

Chỉ bàn làm, không bàn lùi

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy, dự án ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam được bộ cùng các bộ, ban, ngành khẩn trương nghiên cứu kinh nghiệm, tham khảo mô hình từ 22 quốc gia và vùng lãnh thổ, tổ chức học tập kinh nghiệm tại 6 nước sở hữu và làm chủ công nghệ ĐSTĐC.

Trên cơ sở đó, bộ đề xuất tuyến ĐSTĐC Bắc - Nam với chiều dài 1.541 km, quy mô đường đôi, khổ 1.435 mm, điện khí hóa, hạ tầng thiết kế với tốc độ 350 km/giờ, bố trí 23 ga hành khách với cự ly trung bình khoảng 67 km, 5 ga hàng gắn với các đầu mối hàng hóa. Tuyến sẽ bắt đầu từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội), đi qua 20 tỉnh, thành phố và kết thúc tại ga Thủ Thiêm (TP HCM). Qua rà soát phương án đầu tư, sơ bộ về công nghệ, kỹ thuật, quy mô đầu tư, tham khảo suất đầu tư các dự án ĐSTĐC đã và đang triển khai trên thế giới, tư vấn lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi tính toán sơ bộ xác định tổng mức đầu tư dự án khoảng 67,34 tỉ USD.

Bộ GTVT đặt mục tiêu trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại kỳ họp tháng 10-2024. Đấu thầu lựa chọn tư vấn quốc tế, triển khai khảo sát, lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trong năm 2025-2026. Triển khai giải phóng mặt bằng, đấu thầu lựa chọn nhà thầu và khởi công các dự án thành phần đoạn Hà Nội - Vinh và Nha Trang - TP HCM cuối năm 2027; khởi công các dự án thành phần đoạn Vinh - Nha Trang năm 2028-2029 và phấn đấu hoàn thành đầu tư toàn tuyến năm 2035.

Cũng theo Bộ GTVT, các bộ, cơ quan liên quan đang tích cực xây dựng các dự án, triển khai 3 tuyến đường sắt kết nối Việt Nam - Trung Quốc gồm tuyến: Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; Lạng Sơn - Hà Nội; Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng. Trong đó, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có chiều dài khoảng 380 km, dự kiến quy mô khổ đường 1.435 mm, vận tải hành khách và hàng hóa, tốc độ tàu khách 160 km/giờ, tàu hàng khoảng 120 km/giờ; tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 11,6 tỉ USD. Tuyến đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn chiều dài khoảng 156 km, dự kiến quy mô đầu tư khổ đường 1.435 mm, vận tải hành khách và hàng hóa, tốc độ tàu khách 160 km/giờ, tàu hàng khoảng 120 km/giờ; tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 6 tỉ USD. Tuyến đường sắt Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái, chiều dài khoảng 187 km, dự kiến quy mô đầu tư khổ đường 1.435 mm, tốc độ tàu khách 160 km/giờ, tàu hàng khoảng 120 km/giờ; tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 7 tỉ USD.

Tại cuộc họp, Thường trực Chính phủ và lãnh đạo các bộ, ngành thảo luận sôi nổi về ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đầu tư xây dựng các dự án đường sắt đối với phát triển đất nước; phân tích bối cảnh tình hình đất nước và kinh nghiệm quốc tế trong đầu tư, vận hành, hiệu quả kinh tế - xã hội…; các cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý thực hiện chủ trương của Trung ương, đặc biệt đề xuất cần cơ chế đặc thù về huy động nguồn lực và thủ tục đầu tư dự án ĐSTĐC… Thủ tướng nhấn mạnh để triển khai chủ trương đầu tư dự án, phải có cách làm mới với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, làm việc nào dứt việc đó, "chỉ bàn làm, không bàn lùi", phân công "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian thực hiện, rõ hiệu quả, rõ sản phẩm", khơi dậy và phát huy tinh thần tự hào dân tộc, tinh thần dám nghĩ dám làm.

Hạn chế lãng phí, phát huy công năng

Kết luận cuộc họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh cuộc họp nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết của Trung ương và Kết luận của Bộ Chính trị về chủ trương đầu tư Dự án ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam. Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT, các bộ, cơ quan liên quan bám sát chủ trương của Trung ương, Bộ Chính trị; đồng thời tiếp thu tối đa các ý kiến của Thường trực Chính phủ, lãnh đạo các bộ, ngành để trình Hội đồng thẩm định, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ trình Quốc hội theo quy định với tinh thần khẩn trương, nghiên cứu kỹ lưỡng, triển khai nhanh chóng.

Theo người đứng đầu Chính phủ, Trung ương, Bộ Chính trị đã thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng toàn tuyến ĐSTĐC trục Bắc - Nam, với vận tốc thiết kế 350 km/giờ; là đường sắt lưỡng dụng, vừa phát triển kinh tế - xã hội, vừa phục vụ quốc phòng, an ninh. Thủ tướng lưu ý các bộ, ngành đánh giá tác động tới nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài, bội chi ngân sách và phân tích rõ hiệu quả của dự án, không chỉ về mặt kinh tế, mà phải đánh giá hiệu quả tổng hợp, góp phần nâng cao tiềm lực, vị thế của đất nước, giảm chi phí logistics, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa và nền kinh tế… Thủ tướng yêu cầu tổ chức nghiên cứu, đề xuất phương án đầu tư tuyến ĐSTĐC với hướng tuyến thẳng nhất có thể, tránh các khu dân cư lớn, để hạn chế giải phóng mặt bằng, tiết kiệm kinh phí, vừa triển khai nhanh vừa tạo không gian phát triển mới.

Cùng với đó, quy hoạch, bố trí các ga và xây dựng các ga phù hợp, theo hướng hiện đại, tầm nhìn xa nhưng tránh lãng phí, phát huy công năng, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng các địa phương và cả khu vực. Tuyến đường sắt này phải được xây dựng phù hợp với quy hoạch quốc gia, quy hoạch ngành, bảo đảm tính kết nối với các hạ tầng, phương thức giao thông khác, như hàng không, hàng hải; có khả năng kết nối các hành lang kinh tế trong nước và kết nối với các nước trong khu vực như Trung Quốc, Lào, Campuchia…

Thủ tướng yêu cầu rà soát suất đầu tư, sơ bộ tổng mức đầu tư bảo đảm chính xác nhất có thể; rà soát và đề xuất các cơ chế đặc thù, đặc biệt cho triển khai dự án, nhất là về huy động nguồn lực và quy trình thủ tục, các chính sách đặc thù, linh hoạt về đất đai, giải phóng mặt bằng, vật liệu xây dựng… với phương châm cơ chế thông thoáng, thủ tục rút gọn, thi công rút ngắn.