Đừng vắt kiệt sức người lao động

Ngày 23-10, Quốc hội (QH) dành cả ngày để thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Bộ Luật Lao động (sửa đổi). Những vấn đề lớn như tăng tuổi nghỉ hưu, giảm thời giờ làm việc bình thường từ 48 giờ/tuần xuống 44 giờ, mở rộng khung thỏa thuận thời giờ làm thêm tối đa từ 300 giờ/năm lên 400 giờ, đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của các đại biểu (ĐB) QH.

Tăng giờ làm thêm thì nhân văn ở đâu?

ĐBQH Nguyễn Thị Quyết Tâm (TP HCM) - nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TP HCM - đã bấm nút xin tranh luận để phản bác lại quan điểm của ĐBQH Vũ Tiến Lộc (tỉnh Thái Bình), Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, khi ông Lộc cho rằng tăng giờ làm thêm lên 400 giờ/năm và giữ nguyên thời giờ làm việc bình thường như hiện nay 48 giờ/tuần là quy định phù hợp với thực tiễn của nền kinh tế, hợp lý và nhân văn. "Tôi không biết anh Lộc nghe từ đâu để nói rằng quy định này, chính sách này được QH thông qua là hợp lý, nhân văn và tự nguyện? Nhân văn và tự nguyện trên cơ sở nào?" - bà Nguyễn Thị Quyết Tâm hỏi.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP HCM, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thiện Nhân phát biểu tại nghị trường Ảnh: TTXVN

ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm khẳng định nếu là nghe từ người lao động (NLĐ) thì rất lạ vì bà nghe nhiều công nhân (CN) và cán bộ Công đoàn cho biết CN không muốn làm thêm giờ, mặc dù trên thực tế họ cần làm thêm. Cần phải trả lời câu hỏi vì sao CN cần làm thêm giờ, theo bà Tâm là quá dễ trả lời, bởi vì tiền lương, thu nhập hiện nay của họ quá thấp, không đủ trang trải cuộc sống. "Chúng ta nhìn thực tế vào cuộc sống của CN, nhìn vào dáng vẻ, tâm thế của họ khi đến làm việc. Hãy nhìn vào những đứa trẻ mà cha mẹ phải gửi chúng về quê, có người mẹ, người cha nào muốn xa con hay không? Thậm chí một năm, hai năm chưa được gặp con" - ĐB Quyết Tâm không kìm được xúc động khi phát biểu. Với những phân tích trên, ĐB Quyết Tâm cho rằng vai trò của QH ở đây là phải làm chính sách như thế nào để CN có thu nhập đủ sống, đủ trang trải cuộc sống, có thời giờ học tập, nâng cao tay nghề và có thời giờ chăm sóc bản thân, gia đình mà quyền con người được Hiến pháp quy định. "ĐB phát biểu có nghĩ đến những quy định Hiến pháp quy định quyền con người phải được bảo vệ như thế nào không? Hãy nghĩ đến trách nhiệm của giới chủ - những người sử dụng lao động, không chỉ trách nhiệm, nghĩa vụ với NLĐ mà còn là tình người đối với họ nữa. Nhân văn ở đây là bảo vệ quyền con người được Hiến định, nhân văn ở đây là tình người trong sử dụng lao động" - ĐB Quyết Tâm tranh luận với ĐB Vũ Tiến Lộc. Trong phần cuối tranh luận, ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm thẳng thắn: "Tôi xin nhắc lại rằng sức cạnh tranh của nền kinh tế không nên chỉ là sức của NLĐ mà còn là đổi mới công nghệ, năng lực quản trị, điều kiện làm việc. Tiến bộ xã hội ở đâu khi chúng ta tăng giờ làm, giảm thu nhập?".

Cũng chung quan điểm, ĐB Phùng Thị Thường (tỉnh Vĩnh Phúc) cho biết bà từng có gần 10 năm làm ở doanh nghiệp (DN) nước ngoài với gần 5.000 lao động, do đó thấu hiểu NLĐ. Khẳng định nhu cầu làm thêm từ hai phía là có thật, dù quy định pháp luật là "tự nguyện, tự thỏa thuận" nhưng nữ ĐB nhấn mạnh nếu NLĐ không chấp hành yêu cầu làm thêm của DN sẽ bị gây khó dễ, cắt thi đua, phụ cấp, thậm chí bị sa thải. "Tôi đã chứng kiến đời sống của CN quá vất vả, khó nhọc với những bữa ăn sáng tồi tàn để rồi phải làm việc mỗi ngày từ 10 - 12 giờ trong nhà máy, không biết gì đến đời sống bên ngoài. Về đến nhà thì con không gặp bố mẹ vì các cháu đã ngủ. Cho nên chúng ta không nên đặt gánh nặng tăng trưởng lên đôi vai NLĐ" - ĐB Phùng Thị Thường bày tỏ.

Không thể hạnh phúc nếu làm việc 10 giờ/ngày

Chiều cùng ngày, phát biểu tại nghị trường, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP HCM, ĐBQH Nguyễn Thiện Nhân khẳng định nếu NLĐ làm việc từ 40 giờ/tuần trở lên sẽ không đem lại hiệu quả lâu dài vì năng suất lao động không tăng. Theo ĐB Nguyễn Thiện Nhân, ở Việt Nam có 2 nhóm lao động: Làm cho nhà nước thì làm 5 ngày/tuần, còn làm cho DN thì 6 ngày/tuần. "Điều này không bình đẳng. Ở các nước khác không có luật lao động nào lại tách riêng công chức làm 8 giờ, còn CN làm 10 giờ. Họ chỉ có một quy định chung. Chỉ có Việt Nam mới có chuyện phân biệt như thế này" - ĐB Nguyễn Thiện Nhân nói.

Theo ĐB Nguyễn Thiện Nhân, trên thế giới chỉ còn số ít nước lao động trên 40 giờ/tuần, còn lại là dưới 40 giờ/tuần. Như ở Đức, chỉ còn làm việc 5 ngày với 26 giờ/tuần. Đây là nước có năng suất lao động cao nhất thế giới, nền kinh tế đứng thứ 4 thế giới và đứng đầu châu Âu. "Tôi cho rằng cần có lộ trình chuyển lao động từ 48 giờ/tuần xuống 40 giờ trong vòng 10 năm tới, trước mắt, có thể giảm còn 44 giờ, sau đó từ năm 2030, chúng ta sẽ làm 5 ngày với 40 giờ/tuần với tất cả NLĐ" - ĐB Nguyễn Thiện Nhân nói. ĐB Nguyễn Thiện Nhân cho rằng cần thảo luận làm thêm giờ để làm gì bởi làm thêm giờ về ngắn hạn thì DN, NLĐ có lợi trước mắt nhưng về lâu dài, sức khỏe của NLĐ bị suy giảm và thống kê đã cho thấy nếu làm việc trên 40 giờ thì năng suất lao động không tăng.

"Hạnh phúc của người Việt Nam lâu nay chúng ta nêu nhiều giá trị. Vừa qua có cuốn sách nghiên cứu về hạnh phúc của người Việt Nam, kết quả điều tra cho thấy người Việt Nam mong muốn có thu nhập, nhà ở, việc làm. Nhưng có đến 95% mong muốn có gia đình hòa thuận; 73% mong con cháu ngoan và tiến bộ, 60% là sức khỏe tốt. Vậy nếu chúng ta làm việc mỗi ngày 9-10 giờ quanh năm thì không thể có gia đình hạnh phúc" - ĐB Nguyễn Thiện Nhân khẳng định.

Theo ĐB Nguyễn Thiện Nhân, nói làm thêm giờ là "tự nguyện" không hẳn đúng, bởi trong cả dây chuyền may, nếu một nửa CN nghỉ việc thì không thể hoàn thành sản phẩm. Do đó, muốn tăng năng suất lao động thì nguồn gốc phải đổi mới công nghệ và giảm giờ làm, chứ tăng giờ làm chỉ làm giảm năng suất lao động.

Lao động trực tiếp không muốn tăng tuổi nghỉ hưu

Về tuổi nghỉ hưu, ĐB Trương Thị Bích Hạnh (tỉnh Bình Dương) cho biết qua lấy ý kiến, đại đa số CN trực tiếp tại Bình Dương không đồng tình với lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu theo dự thảo và đề nghị giữ nguyên quy định như hiện nay, bởi NLĐ cho rằng với tính chất, điều kiện làm việc nặng nhọc, lao động chân tay là chủ yếu thì họ sẽ không đủ sức khỏe để làm việc nếu tăng tuổi nghỉ hưu. Hơn nữa, DN cũng không muốn sử dụng lao động lớn tuổi vì năng suất lao động giảm và khó thích nghi với cải tiến, đổi mới trong thời gian tới. "QH cần cân nhắc thận trọng để quy định tuổi nghỉ hưu phù hợp cho một số nhóm đối tượng, ngành và lĩnh vực" - ĐB Trương Thị Bích Hạnh nêu ý kiến.

ĐB Ngọ Duy Hiểu (TP Hà Nội), Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, nhấn mạnh toàn bộ công chức cần tăng tuổi nghỉ hưu (trừ lực lượng vũ trang); một bộ phận lớn viên chức cũng cần tăng tuổi nghỉ hưu, còn đối với NLĐ thì phải nghiên cứu, cân nhắc kỹ là có tăng tuổi nghỉ hưu hay không và nếu tăng thì ở mức độ nào để phù hợp điều kiện, sức khỏe của NLĐ. ĐB Nguyễn Anh Trí (TP Hà Nội), ĐB Lý Tiết Hạnh (tỉnh Bình Định) đồng tình với phương án tăng tuổi nghỉ hưu nhưng cần sửa đổi theo hướng tuổi nghỉ hưu của nữ là 58; trường hợp đặc biệt có thể được nghỉ sớm và tối đa là 10 năm.