Êm thấm nhờ hài hòa lợi ích

Thời gian qua, một số doanh nghiệp (DN) phải cắt giảm lao động do gặp khó khăn về đơn hàng. Nếu trước đây, khi cắt giảm số lượng lớn lao động, DN sẽ xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động (PASDLĐ) theo quy định tại điều 42 và 44 Bộ Luật Lao động (BLLĐ) thì nay họ chọn hình thức thỏa thuận chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ) với người lao động (NLĐ).

Người lao động hưởng lợi

Công ty TNHH PouYuen Việt Nam (quận Bình Tân, TP HCM) là một ví dụ trong việc thay đổi phương thức chấm dứt HĐLĐ. Do ít đơn hàng nên cuối tháng 2-2023, công ty đã thỏa thuận chấm dứt HĐLĐ với 2.358 lao động. Khi NLĐ đồng thuận chấm dứt HĐLĐ sẽ được công ty trợ cấp 0,8 tháng lương cho mỗi năm làm việc. Tiền lương trợ cấp là tiền lương 6 tháng trước khi nghỉ việc, gồm lương theo HĐLĐ và các khoản phụ cấp; NLĐ sẽ nghỉ việc từ ngày thương lượng đến hết tháng 3-2023 nhưng vẫn được trả lương. Kết quả, 100% lao động tham gia thương lượng đều đồng tình với phương án của công ty.

Một cán bộ nhân sự của công ty cho biết công tác chuẩn bị cho việc thỏa thuận đã được tiến hành trước đó hơn 1 tháng. Sau khi lên danh sách cắt giảm (không thỏa thuận chấm dứt HĐLĐ với các trường hợp đang mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi; người thuộc hộ nghèo, lao động khuyết tật; người trong cùng gia đình), công ty cử cán bộ tiếp xúc với từng NLĐ để thông tin tình hình khó khăn của DN và lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của họ.

Qua đó, phân tích những thuận lợi, khó khăn để NLĐ lựa chọn nghỉ việc hay tiếp tục làm việc. Sau đó, công ty tổ chức 17 đợt thỏa thuận chấm dứt HĐLĐ chính thức với NLĐ. Ngoài 9 trường hợp vắng mặt vì đang nghỉ phép, 100% NLĐ có mặt đều ký thỏa thuận chấm dứt HĐLĐ với công ty. Theo đánh giá của ông Nguyễn Văn Lâm, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, với cách làm trên, quyền lợi của NLĐ được hưởng cao hơn luật định.

Cũng gặp khó khăn về đơn hàng, năm 2022, Công ty TNHH Hansae Việt Nam (có hơn 20.000 lao động làm việc tại 3 nhà máy đặt tại 3 tỉnh, thành: TP HCM, Tiền Giang, Tây Ninh) phải giảm lao động. Công ty cũng không xây dựng PASDLĐ để cắt giảm lao động mà dựa trên cơ sở tự nguyện của NLĐ. Ông Võ Văn Hùng, Chủ tịch Công đoàn công ty, cho hay DN đưa ra chính sách khuyến khích như: NLĐ làm việc từ 10 năm trở lên nếu xin nghỉ sẽ được công ty hỗ trợ 2 tháng lương; người làm trên 12 năm được hỗ trợ 3 tháng lương. Với cách làm này, tính đến cuối năm 2022, có khoảng 4.000 NLĐ lựa chọn xin nghỉ việc.

Thỏa thuận chấm dứt hợp đồng, quyền lợi của công nhân Công ty TNHH PouYuen Việt Nam được hưởng cao hơn quy định

Ngăn ngừa tranh chấp

Khi cắt giảm lao động, DN có thể lấy lý do thay đổi cơ cấu tổ chức, tổ chức lại lao động để xây dựng PASDLĐ. Sau khi trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện NLĐ tại cơ sở, thông báo trước 30 ngày cho UBND cấp tỉnh và NLĐ, DN có thể chấm dứt HĐLĐ.

Thế nhưng, thực tế tranh chấp sau khi thực hiện PASDLĐ đã khiến không ít DN lo ngại khi thực hiện quy định này. Chẳng hạn như vụ tranh chấp lao động tập thể tại 2 nhà máy của Công ty TNHH V.S ở TP HCM và tỉnh An Giang, hay phản ứng của NLĐ tại Công ty TNHH T.H (quận Bình Tân, TP HCM) khi không đồng tình với việc chi trả trợ cấp cắt giảm lao động cuối năm 2022. Đây cũng là lý do khiến đại diện một số DN đề nghị cơ quan chức năng có hướng dẫn cụ thể với trường hợp DN phải cắt giảm lao động khi không có đơn hàng.

Luật sư Lê Trọng Thêm, điều hành Công ty Luật TNHH LTT & Cộng sự, cho rằng việc xây dựng PASDLĐ khi cắt giảm nhiều NLĐ phụ thuộc việc DN lựa chọn lý do chấm dứt HĐLĐ. Nếu vì thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc kinh tế thì DN có thể xây dựng và thực hiện PASDLĐ theo quy định của BLLĐ. Tuy nhiên, khi lựa chọn cách làm này, nếu không chặt chẽ thì DN sẽ gặp những rủi ro về pháp lý, thậm chí có thể phát sinh kiện tụng. Với hình thức thỏa thuận chấm dứt HĐLĐ với NLĐ theo quy định tại khoản 2 điều 34 BLLĐ sẽ giúp DN tránh được các vấn đề trên. Thông qua thỏa thuận, NLĐ có thể đề xuất thêm quyền lợi cho mình.

Theo luật sư Nguyễn Văn Phúc, khi xây dựng PASDLĐ, DN chỉ trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện NLĐ. Việc trao đổi ấy chỉ mang tính tham khảo, không ảnh hưởng đến quyết định của DN nên tâm tư, nguyện vọng của NLĐ sẽ không được xem xét thấu đáo. Khi thương lượng với DN, NLĐ có cơ hội chia sẻ tâm tư, nguyện vọng, ý kiến đề xuất, từ đó tìm được tiếng nói chung, hài hòa lợi ích giữa các bên.

"Nếu so sánh chế độ hỗ trợ NLĐ mất việc với Công ty TNHH PouYuen Việt Nam thì Công ty TNHH Hansae Việt Nam không bằng. Tuy nhiên, NLĐ vẫn đồng ý nghỉ việc bởi họ được trao quyền chủ động đưa ra quyết định làm hay nghỉ, bởi đề xuất công ty phù hợp với nguyện vọng của họ" - luật sư Phúc phân tích.