Lao động lớn tuổi không phải là gánh nặng

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) vừa tổ chức hội thảo “Già hóa dân số - Cơ hội dành cho doanh nghiệp (DN)” tại TP HCM. Các đại biểu đã nêu lên những thách thức và cơ hội khi Việt Nam bước vào giai đoạn dân số già.

Dân số Việt Nam đang già nhanh

Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, cho biết Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa sớm hơn dự báo (năm 2017) và là một trong 10 quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới: năm 2013, tỉ lệ người cao tuổi lên đến 10,5% dân số. “Đặc biệt, thời gian quá độ từ già hóa sang dân số già của Việt Nam chỉ khoảng 18 năm. Đây là khoảng thời gian ngắn, thậm chí ngắn hơn rất nhiều so với các quốc gia có trình độ phát triển”- ông Lợi nhấn mạnh.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nêu lên một thực tế chỉ 5% người cao tuổi ở nước ta có sức khỏe tốt, còn lại 95% người cao tuổi phải đối mặt với nhiều bệnh tật: tăng huyết áp (gần 40%), viêm khớp (hơn 30%), bệnh phổi - phế quản tắc nghẽn mãn tính, đái tháo đường, sa sút trí tuệ… Tính trung bình, mỗi người cao tuổi ở nước ta gánh chịu 2,6 bệnh tật.

Công ty CP Giấy Vĩnh Huê có nhiều chính sách ưu đãi cho lao động lớn tuổi

Việc dân số già nhanh sẽ tác động mạnh mẽ đến thị trường lao động: giảm năng suất lao động do lực lượng lao động bị già hóa, thất nghiệp tiếp tục gia tăng do dư thừa lao động, giảm thu nhập của lao động trung niên và lao động lớn tuổi do họ chủ yếu làm việc trong khu vực phi chính thức với việc làm bán thời gian… Theo bà Nguyễn Lan Hương, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ LĐ-TB-XH), già hóa dân số không phải là gánh nặng nhưng nó sẽ làm cho gánh nặng kinh tế và xã hội trở nên trầm trọng hơn nếu không có những bước chuẩn bị và thực hiện các chiến lược, chính sách thích ứng.

Biến thách thức thành cơ hội

Người lao động lớn tuổi tăng nhanh không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội cho thị trường lao động Việt Nam. Bà Lan Hương cho rằng việc giữ người lớn tuổi tiếp tục làm việc khiến thị trường lao động ít linh hoạt nhưng bù lại, doanh nghiệp có thể giảm bớt các chi phí đào tạo và tuyển dụng. Việc cho phép người trên 60 tuổi tiếp tục làm việc nhằm tránh lãng phí nguồn lao động có trình độ và kinh nghiệm, ổn định nguồn nhân lực trong khi lao động trẻ có xu hướng thích thay đổi công việc hơn. Bà Lan Hương đề xuất: “Việt Nam nên thực hiện chính sách thời gian làm việc linh động, cho phép người đến tuổi về hưu vẫn có thể làm việc dưới hình thức bán thời gian và mức lương được trả tương xứng với năng suất lao động hơn là thời gian làm việc”.

Nói về ưu điểm của lao động lớn tuổi, bà Nguyễn Ngọc Quỳnh, chuyên gia về an sinh xã hội của UNFPA, chia sẻ: “Lao động cao tuổi dày dạn thâm niên, có tay nghề, kỹ năng giải quyết vấn đề tốt, ý thức cao, trung thành, ít nhảy việc… Ở Hàn Quốc, DN tuyển dụng lại lao động lớn tuổi; còn ở Nhật Bản, DN trả lương cho lao động cao tuổi thấp hơn lao động trẻ nhưng chính phủ sẽ bù đắp các khoản hao hụt cho họ”. Đồng tình với quan điểm này, bà Trần Thị Hà Bình, Trưởng Quản lý Công ty Pungkook Sai Gon III, đề nghị: “Ưu điểm thì đã rõ nhưng DN có vốn nước ngoài khi sử dụng lao động cao tuổi rất cân nhắc vì năng suất lao động của họ giảm so với lao động trẻ. Vì thế, nhà nước nên có chính sách ưu đãi cho DN sử dụng nhiều lao động lớn tuổi”.