Để lao động nữ yên tâm sinh đủ 2 con (*): Cần hoàn thiện chế độ thai sản

Để bảo vệ quyền lợi của lao động nữ và khuyến khích họ sinh đủ 2 con, cần cải cách toàn diện những chính sách liên quan bởi hiện nay, tỉ lệ hưởng chế độ thai sản còn thấp, hệ thống an sinh lại gián đoạn...

PGS-TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động Xã hội - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ), cho rằng lao động nữ (LĐN) có nhiều đóng góp trong lĩnh vực kinh tế và giải quyết việc làm. Tuy nhiên, do quá trình làm việc thường bị gián đoạn bởi việc kết hôn, sinh con nên nhiều người sớm rời khỏi hệ thống an sinh.

Gánh nặng vẫn đè lên vai lao động nữ

Theo PGS-TS Nguyễn Thị Lan Hương, chế độ thai sản hiện còn nhiều bất cập, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của LĐN. Tỉ lệ bao phủ của chính sách còn thấp, chỉ khoảng 30%-40% LĐN đang làm việc được hưởng nhờ tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc.

Hệ quả là 60%-70% LĐN không đủ điều kiện hưởng chính sách, mất thu nhập thay thế khi nghỉ thai sản, ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé, làm giảm vị thế người phụ nữ trong gia đình. Vì vậy, nhiều phụ nữ ngày càng có xu hướng làm việc nhà không lương, ngay cả khi nuôi con nhỏ. Thu nhập thấp và những khó khăn nêu trên càng làm tăng tâm lý e ngại kết hôn, sinh con của không ít phụ nữ.

Nhằm giải quyết vấn đề này, bà Hương cho rằng cần hoàn thiện luật pháp về bình đẳng giới và chính sách cho LĐN. Các biện pháp bảo vệ thai phụ nên điều chỉnh theo tình hình thực tế, thay vì chỉ dựa vào thời gian thai nghén.

Bên cạnh đó, cần tăng cường chi trả chế độ thai sản qua bảo hiểm y tế. Hiện nay, LĐN chỉ được chi trả khám thai, chưa có quy định rõ về điều trị sau sinh. Đối với LĐN thất nghiệp, bà Hương đề xuất tăng cường hỗ trợ chế độ thai sản, trẻ em và hỗ trợ ốm đau qua bảo hiểm thất nghiệp.

Về phía doanh nghiệp, ông Đinh Sỹ Phúc, Chủ tịch Công đoàn Công ty TKG TaeKwang Vina (TP Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai), nhận xét LĐN gặp nhiều rào cản khi tiếp cận chính sách. Công ty này có 86% lao động là nữ. Trong đó, nhiều người gặp vấn đề về sức khỏe sinh sản, phải nghỉ làm sớm, mất cơ hội hưởng chế độ thai sản do không đủ thời gian đóng BHXH hoặc do doanh nghiệp nợ BHXH.

Ông Phúc cho rằng quá trình mang thai và sinh con đối với LĐN luôn gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, cần hoàn thiện chính sách hỗ trợ LĐN ngay từ giai đoạn mang thai, coi đó là một trong những biện pháp khuyến khích sinh thiết thực.

Cải thiện điều kiện sống

Để duy trì mức sinh thay thế, BHXH Việt Nam nhấn mạnh cần xây dựng chính sách dựa vào đặc thù từng khu vực, vùng miền; cân nhắc đến điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội của từng địa phương.

Chẳng hạn, với vùng sâu, vùng xa, vùng kém phát triển, cần ưu tiên kế hoạch hóa gia đình và chăm sóc sức khỏe sinh sản. Ngược lại, ở đô thị phát triển và khu vực dân trí cao, cần khuyến khích mức sinh hợp lý, vừa bảo đảm mức sinh thay thế vừa nâng cao chất lượng dân số.

Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cũng kiến nghị nhà nước có chính sách, biện pháp chăm sóc sức khỏe sinh sản để nâng cao chất lượng dân số và bảo đảm phát triển bền vững. Cụ thể, hội đề xuất chính sách, biện pháp phòng ngừa tai biến, tử vong; cải thiện dinh dưỡng cho bà mẹ, trẻ sơ sinh và phát triển mô hình bác sĩ gia đình. 

Bên cạnh đó, vận động, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi về bình đẳng giới; nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi và phân biệt đối xử giới. Cần bảo đảm nam nữ bình đẳng trong các hoạt động giáo dục, truyền thông về chăm sóc sức khỏe và sử dụng dịch vụ y tế...

Trong khi đó, TS Nguyễn Hữu Long, Trường ĐH Mở TP HCM, cho rằng quyết định sinh con không chỉ phụ thuộc vào mong muốn cá nhân mà còn vào điều kiện kinh tế - xã hội. Nhà ở, việc làm ổn định; môi trường sống an toàn; trường học, dịch vụ chăm sóc trẻ em thuận lợi... cũng sẽ tác động đến quyết định này.

Vì vậy, TS Long nhìn nhận không thể thúc ép khuyến sinh mà phải thông qua việc cải thiện điều kiện sống. Sự đồng bộ trong chính sách - bao gồm an sinh xã hội, hỗ trợ giáo dục, y tế, đời sống - là yếu tố then chốt để các cặp vợ chồng yên tâm sinh con và nuôi dạy trẻ. 

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 22-3