Động lực cho tăng trưởng GDP 8,3%-8,5% (*): Vượt qua thách thức cuối năm

Theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3% - 8,5%, những tháng cuối năm vẫn tiềm ẩn không ít khó khăn. Tăng trưởng tín dụng mạnh trong 8 tháng đầu năm đang tạo áp lực lớn lên tỉ giá, có thể chuyển hóa thành lạm phát trong thời gian tới. Xuất khẩu và thặng dư thương mại tích cực nhưng chủ yếu đến từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), nhất là lĩnh vực công nghệ cao. Điều này đặt ra bài toán khó cho khu vực tư nhân trong nước.

Thận trọng với lạm phát

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng cuối tháng 8-2025 đạt 17,14 triệu tỉ đồng, tăng 11,08% so với cuối năm ngoái. Điều đó có nghĩa chỉ trong 8 tháng, thêm khoảng 1,72 triệu tỉ đồng đã được bơm ra thị trường, gây lo ngại về việc có thể gia tăng lạm phát.

Trong khi đó, báo cáo cập nhật của Công ty Chứng khoán SHS cho thấy những tháng qua, tín dụng tăng tốc vào bất động sản. Tính đến cuối quý II/2025, dư nợ bất động sản đạt 3,18 triệu tỉ đồng, tương đương 18,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong đó, hơn một nửa (khoảng 1,65 triệu tỉ đồng) là cho vay kinh doanh bất động sản, tăng 13% so với cuối năm ngoái - nhanh hơn nhiều so với mức tăng tín dụng chung 9,9%.

"Ngược lại, tín dụng cho sản xuất - kinh doanh thuần túy tăng rất chậm. Nhiều doanh nghiệp (DN) công nghiệp, nông nghiệp gần như không mặn mà vay vốn, dù lãi suất đã hạ. Lý do đơn giản là họ không thấy đầu ra. Xuất khẩu suy yếu, sức mua trong nước èo uột, tồn kho cao" - chuyên gia của SHS phân tích.

Dù vậy, chuyên gia kinh tế, TS Cấn Văn Lực cho rằng với tình hình hiện tại thì không đến mức quá lo về lạm phát, khi mà trên toàn cầu giá dầu thô Brent đang giảm, không lo nhập khẩu lạm phát vào Việt Nam. Hiện nay, Ngân hàng Nhà nước cho vay lãi suất qua đêm trên 4% - duy trì ổn định ở mức thấp. Dù lãi suất huy động, vàng, chứng khoán có thể tăng nhưng lãi suất cho vay vẫn ổn định.

TS Cấn Văn Lực nhìn nhận những thách thức mà nền kinh tế có thể gặp phải trong thời gian tới là xuất khẩu có thể chậm lại do nhu cầu yếu đi. Thu hút FDI (kể cả từ Mỹ) bị ảnh hưởng không nhiều do mức thuế của Việt Nam khá tương đồng các "đối thủ cạnh tranh", chủ yếu do tâm lý nhà đầu tư, rủi ro chính sách toàn cầu và chính sách khuyến khích sản xuất tại Mỹ; xu hướng tăng bảo hộ thương mại, kiểm soát xuất khẩu và điều tra; bên cạnh rủi ro bị áp thuế đối ứng và hạn chế xuất khẩu công nghệ cao...

Tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy xuất khẩu

Trong bối cảnh đó, xuất khẩu vẫn là một trong những động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ngày 23-9, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị 29 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy xuất khẩu và phát triển thị trường ngoài nước.

Chỉ thị 29 nêu rõ: Để đạt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu cả năm trên 12%, góp phần đưa tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8,3% - 8,5% và hướng tới mức 2 con số trong những năm tiếp theo, Chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các cơ quan theo dõi sát diễn biến thị trường, chính sách thương mại của các nước, kịp thời tháo gỡ vướng mắc. Một nhiệm vụ quan trọng là tiếp tục đàm phán Hiệp định Thương mại đối ứng với Mỹ để bảo vệ lợi ích xuất khẩu của Việt Nam.

Với những nhóm ngành hàng chủ lực, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, cho biết 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu đạt 30,8 tỉ USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, trong 6 tháng đầu năm, xuất khẩu sang Mỹ tăng tới 17% sau khi thông tin áp thuế được công bố.

Theo ông Cẩm, mức thuế đối ứng 20% mà Mỹ áp dụng không làm mất lợi thế cạnh tranh của dệt may Việt Nam so với Trung Quốc hay Ấn Độ. Song, việc này sẽ khiến giá hàng tăng, nhu cầu tiêu dùng giảm và chi phí buộc phải chia sẻ giữa các khâu trong chuỗi cung ứng.

Với ngành da giày, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, cho biết việc dịch chuyển đơn hàng ra khỏi Việt Nam hầu như không xảy ra, song ngành này đang chịu áp lực lớn. Giá xuất khẩu bị ép giảm trong khi chi phí sản xuất tăng. Nhiều đơn hàng yêu cầu công nghệ đặc biệt mà DN trong nước chưa đáp ứng được, buộc các nhà mua hàng tiếp tục sản xuất tại Trung Quốc.

Bà Xuân kiến nghị tập trung đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và nhập khẩu nguyên liệu, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Bên cạnh đó, phát triển công nghiệp nguyên phụ liệu trong nước, nhất là sản xuất vải, nhuộm; tháo gỡ vướng mắc về thủ tục hoàn thuế, xuất nhập khẩu tại chỗ.

Tìm mô hình tăng trưởng xuất khẩu mới

Không chỉ dệt may hay da giày, nhiều DN cho rằng điểm nghẽn hiện nay còn nằm ở giá trị gia tăng thấp ở các lĩnh vực khác.

Theo ông Đỗ Trí Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Đại Dũng, xuất khẩu cơ khí gặp khó do quy mô nhỏ, công nghệ hạn chế và chất lượng chưa cao. Ông kiến nghị xây dựng chiến lược phát triển ngành cơ khí chế tạo, ban hành chính sách tín dụng xanh và ưu đãi thuế cho DN xuất khẩu sản phẩm thân thiện với môi trường.

TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Vietnam, nhận xét các DN, kể cả trong nước lẫn FDI, vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu, sản phẩm trung gian và máy móc. Chẳng hạn, toàn bộ giá trị xuất khẩu điện thoại và linh kiện hiện nay thuộc về khu vực FDI, trong khi tới 89% giá trị linh kiện đầu vào phải nhập khẩu. Điều này làm giảm hiệu quả lan tỏa của xuất khẩu đối với nền kinh tế, hạn chế sự phát triển công nghiệp hỗ trợ và làm DN trong nước thiếu tính chủ động.

Ngoài sự phụ thuộc nguyên liệu, ông Bình còn nhấn mạnh rủi ro từ thương mại quốc tế ngày càng lớn. Các vụ kiện chống bán phá giá, rào cản kỹ thuật, tiêu chuẩn môi trường và lao động, cùng các biện pháp thuế đối ứng xuất hiện nhiều hơn. Nếu chỉ chú trọng sản lượng, kim ngạch mà không quan tâm chất lượng, tính bền vững và sự khác biệt sản phẩm, DN Việt dễ gặp rủi ro và chịu tổn thương khi chính sách thay đổi.

Ông Bình cho rằng cần có một mô hình tăng trưởng xuất khẩu mới, đặt trọng tâm vào việc nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và tính tự chủ, thay vì chỉ mở rộng quy mô. Các giải pháp quan trọng gồm: tăng tỉ lệ nội địa hóa thông qua phát triển công nghiệp hỗ trợ; chú trọng xây dựng thương hiệu, đầu tư đổi mới công nghệ; nâng cao tiêu chuẩn chất lượng để đáp ứng yêu cầu khắt khe về môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc của các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản. 

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 25-9