Giải bài toán thiếu lao động kỹ thuật

Dù được xem là lực lượng "xương sống" của ngành sản xuất - chế tạo, lao động kỹ thuật tại Việt Nam lại đang thiếu hụt nghiêm trọng. Nhiều doanh nghiệp (DN) rơi vào cảnh "khát" nhân lực có tay nghề, trong khi không ít người lao động (NLĐ) lại thất nghiệp hoặc buộc phải làm trái ngành. Thực trạng này cho thấy rõ khoảng cách giữa nhu cầu thực tế của thị trường lao động và khả năng cung ứng từ hệ thống đào tạo nghề hiện nay.

Tuyển không đủ người

Tại Ngày hội Kết nối DN và Giới thiệu việc làm năm 2025 diễn ra tại Trường CĐ Kỹ thuật Cao Thắng mới đây, hơn 100 DN đã tham gia tuyển dụng nhằm phục vụ nhu cầu sản xuất - kinh doanh từ đây đến cuối năm.

Sự kiện thu hút hơn 3.000 sinh viên (SV) tham gia, chủ yếu đến từ các ngành kỹ thuật trọng điểm như cơ khí, điện - điện tử, ô tô, cơ điện tử, tự động hóa, công nghệ thông tin, nhiệt - lạnh, hàn, sửa chữa máy tính…

Nhiều DN tổ chức phỏng vấn trực tiếp tại gian hàng, giúp rút ngắn quy trình tuyển dụng và tạo cơ hội để ứng viên thể hiện năng lực chuyên môn, kỹ năng mềm ngay từ khi còn trên ghế nhà trường. Qua đó, hàng trăm SV đã được tuyển dụng tại chỗ.

Bên cạnh những DN quen thuộc như FPT Telecom, MM Mega Market Việt Nam, Jabil Việt Nam, Tập đoàn Đèo Cả... nhiều DN sản xuất lớn cũng tích cực "săn" lao động kỹ thuật. "Dù không yêu cầu kinh nghiệm, nhưng có chính sách đào tạo bài bản và thu nhập từ 8,5 - 9 triệu đồng/tháng, chúng tôi vẫn gặp nhiều khó khăn trong tuyển dụng" - ông Trần Minh Đức, Trưởng Phòng Thu hút nhân tài của Công ty CP Sản xuất Nhựa Duy Tân (phường An Lạc) nói.

Đáng chú ý, một số DN Nhật Bản cũng chủ động đến tận trường để tìm kiếm ứng viên kỹ thuật tiềm năng. Công ty TNHH MTV Yumoto Việt Nam - 100% vốn đầu tư từ Nhật Bản, nhà máy trú đóng tại tỉnh Tây Ninh - cần tuyển 10 lao động kỹ thuật và 20 thực tập sinh, mức lương khởi điểm 7,5 triệu đồng/tháng, kèm theo hỗ trợ chỗ ở, ăn uống và phương tiện đi lại. Những ứng viên xuất sắc sẽ có cơ hội sang Nhật Bản tham quan dây chuyền sản xuất và được đào tạo phát triển nghề nghiệp tại công ty mẹ.

Trong khi đó, Công ty Shimizu Seisakusho - SMZ (tỉnh Osaka) cử lãnh đạo cấp cao sang trực tiếp phỏng vấn SV ngành cơ điện tử, điện, ô tô... Ứng viên chưa biết tiếng Nhật vẫn có thể phỏng vấn bằng tiếng Việt.

Sau khi trúng tuyển, họ sẽ được đào tạo tiếng Nhật đến trình độ N4 để đủ điều kiện cấp visa lao động. "Công ty tài trợ toàn bộ chi phí học tiếng, làm visa và vé máy bay. Ngoài kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực hành, SV còn được đánh giá về tác phong, thái độ và khả năng phản ứng tình huống" - ông Seiji Oishi, CEO SMZ, cho hay.

Tuy nhiên, các DN trên cho biết họ tuyển không đủ người.

Tăng cường thực hành

Theo báo cáo từ Công ty CP Kết nối Nhân Tài - Talentnet (phường Sài Gòn, TP HCM), 45% DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và 46% DN trong nước đều cho rằng tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề cao là một trong những thách thức lớn nhất hiện nay. Nhất là DN nội địa thường mất hơn 20% thời gian để tuyển dụng vị trí kỹ thuật so với DN FDI.

Trong bối cảnh kinh doanh biến động và công nghệ thay đổi nhanh chóng, khoảng cách giữa nhu cầu tuyển dụng và nguồn cung lao động kỹ năng ngày càng nới rộng, nhất là ở lĩnh vực sản xuất đòi hỏi chuyên môn cao. Dự báo đến năm 2030, ngành sản xuất tại Việt Nam có thể thiếu hụt 2,1 triệu lao động kỹ thuật, một con số đáng lo ngại, đe dọa đến hoạt động sản xuất và chuỗi cung ứng.

Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP HCM, đây là nghịch lý lớn khi thị trường vẫn có NLĐ thất nghiệp nhưng DN lại không tuyển được lao động phù hợp. Nhiều người học trái ngành, thiếu kỹ năng thực hành hoặc không đáp ứng yêu cầu thực tế. Một phần nguyên nhân đến từ tâm lý sính bằng cấp, trong khi các nghề kỹ thuật bị xem nhẹ, gắn với định kiến "lao động tay chân" kém hấp dẫn.

Ngoài ra, điều kiện làm việc vất vả, thu nhập chưa tương xứng và cơ hội thăng tiến hạn chế cũng khiến nghề kỹ thuật không thu hút người trẻ. Nhiều NLĐ sau đào tạo đã chuyển hướng sang các công việc giao hàng, bán hàng online hoặc làm tự do để có thu nhập linh hoạt hơn. "Để giải quyết bài toán thiếu hụt lao động kỹ thuật, cần đổi mới chương trình đào tạo theo hướng thực tiễn, tăng cường thực hành và gắn kết với nhu cầu DN" - ông Tuấn nói.

Đồng quan điểm, bà Lý Ngọc Trân, Giám đốc Dịch vụ nhân sự thuê ngoài của Talentnet, nhấn mạnh DN cần chủ động thiết lập quan hệ hợp tác chiến lược với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và đại học, nhất là những trường chuyên đào tạo kỹ thuật. Trong đó, mô hình "đào tạo kép" - kết hợp giữa học lý thuyết tại trường và thực hành tại DN, là một hướng đi hiệu quả.

"Cách tiếp cận này không chỉ giúp DN rút ngắn thời gian tuyển dụng và giảm chi phí đào tạo lại, mà còn góp phần xây dựng đội ngũ nhân lực kế thừa có tay nghề vững, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu sản xuất trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt" - bà Trân nhấn mạnh.