Giảm trừ gia cảnh: Nâng sớm, đừng chờ!

Theo nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH), chuyên gia kinh tế, pháp luật, các quy định về thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) nhiều năm qua không còn phù hợp với mặt bằng giá cả và mức chi tiêu của người dân hiện nay. Điều này cần được QH xem xét, cấp thiết sửa đổi, không nên chờ đến năm 2026 mới đề xuất.

Lạc hậu

Chị Khánh Minh (ngụ quận 6, TP HCM) cho biết mức lương cơ sở từ ngày 1-7 tăng từ 1,8 triệu đồng lên 2,34 triệu đồng và có thể chị sẽ rơi vào ngưỡng nộp thuế TNCN với thuế suất cao hơn. Trong khi đó, chi phí cho 2 đứa con của chị Minh tiêu tốn từ 5-6 triệu đồng/người cao hơn rất nhiều so với mức giảm trừ 4,4 triệu đồng/tháng/người phụ thuộc.

Ông Trần Văn Triều, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TP HCM, cho biết sau đợt dịch COVID-19, hầu hết mặt hàng tiêu dùng, dịch vụ đều tăng, trong khi việc làm, thu nhập của NLĐ không ổn định, khiến đời sống của họ càng khó khăn hơn. Ông dẫn chứng: "Nhiều công nhân có con từ 6 - 24 tháng tuổi hiện phải gửi cho các trường mầm non tư thục hoặc nhóm trẻ gia đình với tiêu tốn trên 3,5 triệu đồng/tháng, thêm tiền ăn uống, ốm đau... chi phí sẽ vượt mức 4,4 triệu đồng/tháng". Từ ngày 1-7-2024, lương cơ sở và lương tối thiểu vùng sẽ được điều chỉnh tăng, tương ứng với mức 30% và 6%; song, theo ông Triều, nếu việc điều chỉnh lương không đi đôi với việc điều chỉnh cách tính thuế TNCN, đặc biệt là mức GTGC cho người phụ thuộc, thì phần lương tăng cũng phải chia sẻ một phần do chi phí tăng đóng BHXH, bảo hiểm y tế và thuế TNCN...

Bà Huỳnh Thị Thu Hà, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Lạc Tỷ (quận Bình Tân, TP HCM), cho rằng từ khi Luật Thuế TNCN có hiệu lực vào năm 2009 đến nay, mức GTGC cá nhân mới điều chỉnh 2 lần, từ 4 triệu đồng lên 9 triệu và 11 triệu đồng; mức giảm trừ cho người phụ thuộc cũng chỉ điều chỉnh 2 lần. Trong khi đó, tình hình lạm phát, mức sống tại TP HCM cũng như các đô thị lớn ngày càng tăng khiến cho thu nhập của người lao động (NLĐ) dù có tăng nhưng cũng chỉ đủ bù trượt giá. Bà Hà kiến nghị phải kịp thời thay đổi mức GTGC cho phù hợp với mức sống và tình hình thực tế. Ngoài ra, theo bà Hà, mức sống giữa các địa phương cũng có sự chênh lệch nên việc quy định mức giảm trừ chung bằng số tuyệt đối không phù hợp. "Nên chăng áp dụng cách tính mức GTGC dựa trên hệ số, tỉ lệ của mức lương tối thiểu vùng hoặc lương cơ sở tại mỗi thời điểm để có sự điều chỉnh kịp thời" - bà Hà nói.

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, ĐH Kinh tế TP HCM, phân tích: "Từ năm 2020 đến nay, lạm phát mỗi năm tăng trung bình khoảng vài %. Nếu tính lũy tiến thì mức độ trượt giá của VNĐ sẽ là con số khá lớn. Điều này làm cho giá cả hàng hóa, dịch vụ đi lên, nhất là ở các đô thị lớn, nhưng mức GTGC vẫn "giẫm chân tại chỗ", chưa được tính đúng, tính đủ chi phí của người nộp thuế và người phụ thuộc".

Nên thay đổi từng năm

Trong phiên thảo luận tại QH về cải cách tiền lương, điều chỉnh lương hưu, trợ cấp, BHXH, ĐBQH Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của QH - cho rằng mức sống tăng, chi phí nhiều hơn thì mức GTGC cũng phải tăng. "Nếu tăng 30% lương cơ sở thì ít nhất mức GTGC cũng phải tăng được 30%, thậm chí cần tăng đến 50% mới hợp lý" - ĐB Hạ kiến nghị.

Trước đó, tại phiên thảo luận ở hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ĐB Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn), Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH, cho biết mức GTGC hiện nay thực sự không còn phù hợp với thực tế cần được QH xem xét, sớm sửa đổi không nên chờ đến năm 2026 đề xuất. Theo ĐB Thủy, nhiều cử tri phản ánh gia đình có con cái đi học, chi phí học hành chiếm phần lớn cơ cấu chi tiêu; gia đình có cha mẹ già thì không chỉ chi phí ăn uống, sinh hoạt mà còn tiền chăm sóc, thuốc men. "Nếu chờ 2 năm nữa mới thông qua quy định của luật thuế như đề xuất thì nhiều người dân phải sống trong cảnh "thắt lưng buộc bụng" nhưng vẫn thuộc diện nộp thuế TNCN" - bà Thủy nói. ĐB Thủy lưu ý thêm: Lương tăng nhưng thuế TNCN và mức GTGC chưa điều chỉnh kịp thời sẽ gây âu lo cho người lao động. Việc không điều chỉnh kịp thời này sẽ ảnh hưởng đến ý nghĩa của việc cải cách tiền lương. Chính phủ cần sớm trình Luật Thuế TNCN vào tháng 10 năm nay và trình QH thông qua vào tháng 5-2025.

Theo PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, chính sách thuế cần tính tới các giải pháp hỗ trợ, trong đó nâng mức GTGC để hỗ trợ người lao động. Mức GTGC tăng, người dân đóng thuế TNCN ít hơn... sẽ kích cầu tiêu dùng nội địa trong nước. Khi nâng mức GTGC, trước mắt nguồn thu từ thuế TNCN giảm nhưng nền kinh tế sẽ có lợi vì người dân mạnh dạn chi tiêu, tăng trưởng kinh tế đi lên, bù đắp cho nguồn thu ngân sách thu trong tương lai. "Việc điều chỉnh mức GTGC cần thực hiện trong năm 2024 chứ không nên chờ đến khi sửa Luật Thuế TNCN và nên linh hoạt mỗi năm để sát với tình hình thực tiễn lạm phát, nhất là trong bối cảnh sức cầu nội địa đang thấp. Mức GTGC nên thay đổi từng năm theo mức độ trượt giá của nền kinh tế, có thể dựa vào chỉ số giá tiêu dùng (CPI) để điều chỉnh" - ông Huân đề xuất.

ThS, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty Luật TNHH Việt Tín Nghĩa - một chuyên gia về thuế, nhận xét hơn 10 năm qua, lương tối thiểu vùng miền khu vực 1 tăng gấp 2 lần. Chi phí của mỗi cá nhân cũng tăng gấp nhiều lần theo đà tăng của giá cả hàng hóa, dịch vụ. Vì vậy, theo ông, mức GTGC cho người nộp thuế cần tăng gấp 4 lần so với mức lương tối thiểu vùng miền khu vực 1. Đối với người phụ thuộc, mức giảm trừ hiện chỉ gần 30% so với mức GTGC người nộp thuế; cần phải tăng tối thiểu là 70%. Ngoài ra, ông Nghĩa cho rằng biểu thuế TNCN 7 bậc và khoảng cách giữa các bậc thuế như quy định hiện hành là quá nhiều, tạo gánh nặng cho người nộp thuế bởi thu nhập chỉ cần tăng nhẹ đã rơi vào mức thuế suất cao hơn. Các bậc thuế cần giảm còn 4 hoặc 5 bậc để đơn giản hóa cách tính thuế, đồng thời ngưỡng nộp thuế giữa các bậc thuế cần nới rộng sao cho thu nhập tối đa 200 triệu đồng/tháng mới nộp thuế với tỉ lệ cao nhất. Thuế suất cao nhất của thuế TNCN 35% cũng nên giảm xuống 20% - 25% để hài hòa nghĩa vụ giữa các đối tượng nộp thuế vì hiện nay thuế suất của thuế thu nhập doanh nghiệp là 20%.