Không để người lao động thiệt thòi

Những nội dung tập trung sự quan tâm nhiều nhất vẫn là điều kiện hưởng lương hưu, nhận trợ cấp BHXH một lần, với nhiều ý kiến phân tích, lập luận nhằm hoàn thiện chính sách có tác động đến đối tượng tham gia, thụ hưởng là lực lượng lao động xã hội với con số hàng triệu người hiện nay.

Về điều kiện hưởng lương hưu, dự thảo luật đã sửa đổi theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm. Việc điều chỉnh này sẽ tạo điều kiện để người lao động (NLĐ) có thể hưởng lương hưu sớm hơn trong trường hợp đã đủ tuổi và có thời gian đóng BHXH từ 15 năm trở lên. Việc sửa đổi cũng phù hợp với quan điểm, đường lối của Đảng và được NLĐ đồng tình, ủng hộ, giúp cho NLĐ nhìn về tương lai với sự an tâm hơn, không quá lo lắng khi đủ tuổi hưu mà vẫn phải đợi chờ thêm thời gian nữa trong khi sức lực cũng đã cạn dần.

Thực tế cũng cho thấy nhiều NLĐ sau khi thôi việc, nhận trợ cấp BHXH một lần, muốn trở lại thị trường lao động và khuyến khích NLĐ tham gia BHXH để sau này có lương hưu như quy định tại điều luật này với NLĐ có tuổi đời cao từ 45 tuổi trở lên tham gia BHXH lại bộc lộ những bất cập. Chẳng hạn, một lao động nam có 15 năm đóng BHXH thì tỉ lệ hưởng lương hưu là 33,75%, nếu nghỉ hưu sớm hơn 5 tuổi thì bị trừ 10% nên tỉ lệ hưởng lương hưu chỉ còn 23,75%. Do đó, khoản lương hưu thực nhận này không có nhiều giá trị trong đời sống đối với người thụ hưởng. Nếu áp dụng, cần có thêm chính sách hỗ trợ đối với NLĐ khi về hưu có thu nhập thấp, không bảo đảm được cuộc sống tối thiểu.

Về việc nhận BHXH một lần, đây là một quyền lợi chính đáng của NLĐ tham gia BHXH. Tuy nhiên, tình trạng nhận BHXH một lần tăng nhanh trong thời gian qua là thực tế đáng lo ngại. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ mà còn ảnh hưởng tới kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2016-2022 có gần 5 triệu người hưởng BHXH một lần, trong đó 70% có thời gian tham gia BHXH dưới 5 năm, 99% ở trong độ tuổi từ 20-40. Điều này cho thấy việc NLĐ rút BHXH một lần tuy là giải pháp tình thế, song lại để lại hệ lụy lâu dài cho bản thân NLĐ vì họ sẽ rất thiệt thòi khi rời khỏi hệ thống an sinh này.

Trong 2 phương án dự thảo đề xuất sửa đổi đều theo hướng hạn chế NLĐ được hưởng BHXH một lần. Qua ghi nhận thực tế, đại đa số NLĐ đồng ý chọn phương án 1. Còn nếu bảo lưu thì nên bảo lưu 100% nếu không rút BHXH một lần và sau khi có việc làm đóng tiếp BHXH thì được cộng dồn. Phương án 2 không được tán đồng bởi hạn chế quyền lợi của NLĐ và không ai muốn nhận BHXH một lần 50% thời gian đóng.

Đối với trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, để khuyến khích NLĐ gắn bó lâu dài với hệ thống BHXH, giảm thiểu tình trạng NLĐ rút BHXH một lần, cần nâng mức trợ cấp một lần đối với NLĐ có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỉ lệ lương hưu 75%. Căn cơ hơn là phải cải thiện chế độ hưu trí, giảm tuổi đời được hưởng chế độ hưu trí và lương hưu phải bảo đảm mức sống tối thiểu.