Trong lúc các quy định mới về chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế theo doanh thu thực tế từ ngày 1-1-2026 đang khiến nhiều tiểu thương và hộ kinh doanh loay hoay tìm cách thích ứng, thì quy định về mức doanh thu miễn thuế chỉ 200 triệu đồng/năm càng làm họ thêm lo lắng.
Không phản ánh đúng thực tế
Anh Nguyễn Minh Thành, chủ một cửa hàng tạp hóa tại TP HCM, cho biết với những hộ kinh doanh như anh thì mức doanh thu 200 triệu đồng/năm chỉ cần bán vài tháng là chạm. Nhưng thực tế, lợi nhuận thu được rất thấp. Anh dẫn chứng một thùng mì nhập 80.000 đồng bán chỉ 85.000 đồng; thùng nước ngọt nhập 150.000 đồng bán 165.000 đồng. Với các mặt hàng lẻ như mắm, muối, bột ngọt hay gia vị… tiền lời còn thấp hơn nữa. Nếu tính thuế trên doanh thu (thuế GTGT và thuế thu nhập cá nhân - TNCN), coi như lỗ, vì sau đó còn đủ thứ chi phí, từ tiền vốn, đến tiền mặt bằng, điện nước, hàng hư hỏng, hết hạn… "Kinh doanh tạp hóa hàng tồn rất lớn trong khi lời rất nhỏ. Nếu thuế tính theo phần trăm doanh thu sẽ đẩy hộ nhỏ lẻ vào rủi ro phá sản. Tôi nghĩ nên duy trì thuế khoán hoặc áp khoán cho nhóm hộ doanh thu 500-600 triệu đồng trở xuống thì hợp lý hơn" - anh nói.
Tương tự, ông Lê Thanh Hải, chủ hộ kinh doanh hành khô tại chợ Nguyễn Đình Chiểu (TP HCM), cho biết doanh thu gia đình ông khoảng 150 triệu đồng/tháng, hơn 1,8 tỉ đồng/năm nhưng lợi nhuận thực tế chỉ khoảng 6%-7%. Sau khi trừ chi phí mặt bằng, nhân sự, hao hụt hàng hóa, ông chỉ còn hơn 120 triệu đồng/năm. "Tính ra thu nhập chỉ khoảng 10 triệu đồng/tháng. Vậy mà người lao động làm công ăn lương được giảm trừ 15,5 triệu đồng/tháng trước khi tính thuế, còn chúng tôi thì không có gì. Như vậy là không công bằng" - ông Hải bày tỏ.
Chung nỗi lo, chị Trần Thị Minh, chủ một hộ kinh doanh nhỏ ở phường Thông Tây Hội, cho biết doanh thu mỗi ngày của chị từ 2-3 triệu đồng, lợi nhuận chỉ khoảng 10%. Nếu tính cả tiền công lao động của chính mình, thì chị gần như không còn lời. "Nếu nộp thuế 1,5% trên doanh thu, tôi coi như làm không công" - chị Minh nói.
Nhiều tiểu thương, hộ kinh doanh đang rối bời với ngưỡng doanh thu chịu thuế sắp có hiệu lực. Ảnh: LÊ TỈNH
Một chủ hộ kinh doanh ăn uống khác cũng cho biết lâu nay thuế khoán được xem như chi phí cố định. Khi chuyển sang tính thuế theo doanh thu thật với mức thuế 4,5%, gánh nặng sẽ tăng đột biến. Trong khi đó, với doanh thu 1 tỉ đồng/năm, lợi nhuận chủ quán thực tế chỉ khoảng 15 triệu đồng/tháng, chưa tính lương tự trả cho mình. "Vì vậy, nếu tính thuế phần trăm theo doanh thu, cần nâng ngưỡng chịu thuế để phù hợp với thực tế kinh doanh" - chủ hộ này nhấn mạnh.
Ông Đỗ Duy Thanh, chuyên gia ngành kinh doanh ẩm thực (F&B), cho rằng ngưỡng chịu thuế phải dựa trên thu nhập thực của hộ kinh doanh, biên lợi nhuận đặc trưng từng ngành và mức sống tối thiểu hiện nay. Với hộ nhỏ, đặc biệt là nhóm F&B, sau khi trừ chi phí nguyên liệu, nhân sự, mặt bằng, điện nước và hao hụt, phần còn lại chỉ tương đương "tiền công lao động" của chủ hộ. Nếu đánh thuế khi doanh thu còn quá thấp, thu nhập thực tế dễ rơi xuống dưới nhu cầu sinh hoạt tối thiểu.
Cũng theo ông Thanh, với mức sống tại TP HCM, một hộ kinh doanh cần khoảng 10-15 triệu đồng/tháng để duy trì cuộc sống cơ bản. Tương ứng, doanh thu F&B phải đạt 600-800 triệu đồng/năm do biên lợi nhuận thấp, chỉ 12%-20%. Ngành spa cần 500-700 triệu đồng/năm vì chi phí nhân sự và vật tư cao. Bán lẻ chỉ lãi 3%-7%, nên doanh thu phải từ 800 triệu đến 1 tỉ đồng/năm mới tạo đủ thu nhập tối thiểu. Từ thực tế đó, ông Thanh cho rằng ngưỡng 200 triệu đồng/năm hiện nay là quá thấp, không phản ánh đúng chi phí và mức sống đô thị. Ngưỡng phù hợp theo ông là 500-700 triệu đồng/năm với ngành F&B và spa, và 800 triệu đến 1 tỉ đồng/năm với bán lẻ mới bảo đảm công bằng thuế và giữ sinh kế cho hàng triệu lao động.
Nâng ngưỡng chịu thuế lên cao hơn
Theo ông Đoàn Minh Hồng, Giám đốc Công ty Dịch vụ Kế toán thuế DVL, Quyết định 3389/QĐ-BTC năm 2025 đã phê duyệt đề án chuyển đổi mô hình quản lý thuế hộ kinh doanh. Từ năm 2026, thuế khoán sẽ bị xóa bỏ, thay bằng phương pháp kê khai và tự nộp thuế.
Cụ thể, hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm được miễn thuế; từ 200 triệu đến dưới 3 tỉ đồng/năm nộp thuế GTGT và TNCN trực tiếp với thuế suất 1,5%-10% tùy ngành; nhóm từ 3 đến dưới 50 tỉ đồng/năm nộp thuế theo phương pháp khấu trừ và tính TNCN 17% trên lợi nhuận.
Ông Hồng cho rằng mức thuế suất này vẫn khá cao, đặc biệt với nhóm doanh thu từ 3-50 tỉ đồng/năm và nên có chính sách giảm thuế tạm thời 3-5 năm để hộ kinh doanh có nguồn lực đầu tư thiết bị, phần mềm và thuê dịch vụ kế toán, thay vì dồn ngân sách vào hỗ trợ đào tạo đại trà. "Giảm thuế trong giai đoạn chuyển đổi sẽ tạo động lực để hộ kinh doanh tự nguyện tham gia hệ thống thuế điện tử, minh bạch hơn" - ông nói.
Ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý Thuế TP HCM, cho rằng thu nhập từ hộ kinh doanh và thu nhập của người lao động làm công ăn lương đều có cùng bản chất: tạo ra giá trị từ lao động. Tuy nhiên, người làm công ăn lương từ năm 2026 được giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng, còn hộ kinh doanh thì không. Điều này khiến chính sách thuế giữa hai nhóm trở nên thiếu công bằng.
Ông đề nghị Nhà nước khảo sát thực tế tại các chợ truyền thống và khu dân cư để xác định doanh thu trung bình, tỉ suất lợi nhuận và chi phí thực tế của từng ngành nghề. "Nhiều hộ doanh thu 1 tỉ đồng/năm nhưng lợi nhuận chỉ 100-150 triệu đồng, chia cho 2-3 lao động gia đình chỉ còn vài triệu đồng mỗi người mỗi tháng. Nếu không được giảm trừ gia cảnh như người làm công ăn lương thì rõ ràng bất lợi" - ông Tịnh phân tích.
Dưới góc độ chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Quốc Việt (Trường Đại học Kinh tế - ĐHQG Hà Nội) nhận định vấn đề mấu chốt không nằm ở thuế suất mà ở ngưỡng chịu thuế và chi phí tuân thủ. Theo ông Việt, cần nâng mức doanh thu tối thiểu phải nộp thuế lên từ 500 triệu đồng đến 1 tỉ đồng/năm, tương đương mức miễn giảm của nhiều quốc gia trong khu vực. Ngưỡng hợp lý sẽ giúp hộ kinh doanh yên tâm kê khai, tránh tình trạng "lách doanh thu", đồng thời hạn chế nguy cơ tăng giá bán do phải cộng thêm thuế GTGT. "Nếu ngưỡng chịu thuế quá thấp, hộ kinh doanh sẽ lo sợ bị truy thu và tìm cách né thuế. Nhưng nếu ngưỡng phù hợp, họ sẽ hợp tác tốt hơn, từ đó góp phần ổn định giá cả thị trường và hỗ trợ người thu nhập thấp" - TS Việt nhấn mạnh.
Phải đánh giá đầy đủ tác động thực tế
Chiều 19-11, tại phiên thảo luận về dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi), đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) cho rằng mức doanh thu miễn thuế 200 triệu đồng/năm là không phù hợp với thực tế kinh doanh. Ông đưa ra ví dụ: một hộ kinh doanh mua hộp sữa giá 900.000 đồng và bán ra 1 triệu đồng, lãi 100.000 đồng/hộp. Bán 200 hộp được doanh thu 200 triệu đồng, nhưng phần chênh lệch chỉ 20 triệu đồng. "Đánh thuế ngay trên khoản chênh lệch 20 triệu là vô lý, trong khi một người làm công ăn lương đã được giảm trừ gia cảnh 186 triệu đồng/năm, cộng thêm người phụ thuộc là 260 triệu đồng. Tính ra, doanh thu của hộ bán sữa phải đạt 2,6 tỉ đồng mới tương đương mức giảm trừ này" - ông Cường phân tích.
Từ đó, ông đề nghị với nhóm bán hàng, đại lý, mức khởi điểm phải từ 1,5 tỉ đồng; nhóm dịch vụ từ 500 triệu đồng; các ngành sản xuất kinh doanh khác phải từ 1 tỉ đồng trở lên mới hợp lý. Ông dẫn ví dụ thợ cắt tóc: doanh thu 200 triệu đồng/năm chỉ tạo ra thu nhập khoảng 150 triệu đồng, nhưng vẫn bị tính thuế, là bất hợp lý.
Đại biểu Nguyễn Vân Chi (đoàn Nghệ An) cũng bày tỏ lo ngại. Bà cho rằng dự thảo cần đánh giá kỹ tác động, nhất là khi hộ kinh doanh đang chuyển từ thuế khoán sang kê khai theo doanh thu thực tế từ năm 2026. Theo bà Chi, hộ kinh doanh hiện không tham gia bảo hiểm xã hội, không có lương hưu, trong khi lại phải tự gánh toàn bộ chi phí vận hành, rủi ro thị trường.
Bà phân tích: ngưỡng 200 triệu đồng/năm tương đương 16 triệu đồng/tháng doanh thu. Với biên lợi nhuận bình quân chỉ khoảng 10%, thu nhập thực tế còn 1,6 triệu đồng/tháng nhưng đã phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Trong khi đó, người làm công ăn lương chỉ nộp thuế khi thu nhập trên 15,5 triệu đồng/tháng, chưa kể người phụ thuộc. Bà Chi đánh giá đây là sự thiếu bình đẳng rõ rệt.
Ngoài ra, khi chuyển từ khoán sang kê khai, doanh thu thực tế của hộ kinh doanh chắc chắn sẽ cao hơn mức khoán trước đây, dẫn đến số thuế phải nộp tăng lên đáng kể. Trong khi dự thảo luật điều chỉnh giảm thuế cho người làm công ăn lương và một số nhóm có thu nhập cao, thì hộ kinh doanh lại không có bất kỳ cơ chế miễn giảm tương ứng.
Từ những bất cập trên, đại biểu Nguyễn Vân Chi đề nghị cơ quan soạn thảo phải đánh giá đầy đủ hơn tác động thực tế, điều chỉnh ngưỡng doanh thu chịu thuế và chính sách giảm trừ để bảo đảm công bằng giữa người làm công ăn lương và hộ kinh doanh, tránh gây thêm gánh nặng trong bối cảnh chi phí sinh hoạt và sản xuất đều tăng cao.
(Còn tiếp)
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 19-11
và quét mã QR
Bình luận (0)