Khả năng chưa từng có của AI trong chẩn đoán, điều trị bệnh

Phát biểu khai mạc tại Tọa đàm "Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh" thuộc Tuần lễ VinFuture 2025 ngày 3-12, TS Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo - Bộ Y tế nhấn mạnh năm 2025 đánh dấu thời điểm đầy biến động của y tế toàn cầu.

Nhân loại tiếp tục đối mặt với những gánh nặng sức khỏe ngày càng gia tăng và phức tạp. Tỉ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như ung thư, tiểu đường, tim mạch tiếp tục tăng mạnh tại nhiều khu vực trong khi các bệnh truyền nhiễm mới nổi gây áp lực lên hệ thống y tế.

Đáng chú ý, tình trạng kháng kháng sinh đang tiến dần đến mức báo động, đe dọa đảo ngược nhiều thành tựu y học trong nhiều thế kỷ vừa qua.

Sự chênh lệch về tiếp cận dịch vụ y tế giữa các quốc gia và nhóm dân cư ngày càng rõ rệt, tạo ra các yêu cầu cấp thiết về đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, song hành với những thách thức là những cơ hội chưa từng có từ sự bùng nổ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ gen và vật liệu sinh học trong chẩn đoán, điều trị bệnh.

"Từ những liệu pháp thực khuẩn thể để đối phó với kháng thuốc đến ứng dụng công nghệ in 3D trong phẫu thuật, các đột phá mới trong thính giác hay các xu hướng công nghệ vi sinh tiên tiến... Tất cả đều là những nghiên cứu trọng điểm nằm trong chiến lược về công nghệ mà ngành y tế Việt Nam đã và đang ưu tiên tiếp cận, ứng dụng" - ông Quang nói.

Y tế và chăm sóc sức khỏe toàn cầu đang chứng kiến những bước tiến vượt bậc nhờ sự kết hợp của AI, công nghệ sinh học, dữ liệu lớn và thiết bị y tế thông minh. Theo báo cáo của Precedence, thị trường y học chính xác toàn cầu dự kiến sẽ đạt 175 tỉ USD vào năm 2030, mở ra kỷ nguyên y học chính xác và cá thể hóa.

Tại tọa đàm, các chuyên gia y tế hàng đầu đã giới thiệu những tiến bộ nổi bật trong ứng dụng công nghệ vào y học và chăm sóc sức khỏe, bao gồm y học chính xác, dược phẩm thế hệ mới, các giải pháp kỹ thuật số trong quản lý và theo dõi bệnh tật, cũng như công nghệ hỗ trợ điều trị cá thể hóa.

Nhà dịch tễ học truyền nhiễm nổi tiếng thế giới đến từ Nam Phi - GS Quarraisha Abdool Karim, Đại học Columbia (Mỹ), Thành viên Hội đồng sơ khảo giải thưởng VinFuture - nhận định những vấn đề về biến đổi khí hậu, dịch tễ học, bệnh lý mới, chiến tranh, COVID-19... nhắc nhở cho con người về sự thay đổi quần thể, đây là vấn đề toàn cầu.

GS Pascale Cossart - FRSViện Pasteur Paris (Pháp), nhà nghiên cứu tiên phong trong lĩnh vực vi sinh vật học tế bào - nhấn mạnh dịch tễ là một vấn đề lớn. Kháng sinh Penicillin được phát hiện một cách tình cờ vào năm 1928, mở ra kỷ nguyên cứu sống hàng triệu người. Tuy nhiên, vi khuẩn tiến hóa và thích nghi rất nhanh chóng, các cơ chế kháng thuốc xuất hiện ngay sau khi thuốc được đưa vào sử dụng rộng rãi. Nếu không có biện pháp can thiệp, ước tính đến năm 2050, siêu vi khuẩn kháng thuốc có thể gây ra hàng triệu ca tử vong mỗi năm.

GS Pascale Cossart mang tới tọa đàm liệu pháp thực khuẩn thể (Phage Therapy), một giải pháp trong cuộc chiến chống lại kháng kháng sinh. Với những tiến bộ trong công nghệ sinh học (giống như cách liệu pháp tế bào CAR-T được tùy chỉnh cho ung thư), liệu pháp phage đang có nhiều hứa hẹn sẽ được áp dụng rộng rãi hơn trong tương lai gần.

Trong khi đó, GS Ana Belén Elgoyhen đưa ra các chiến lược điều trị mới cho mất thính lực. WHO ước tính hiện có hơn 1,5 tỉ người đang sống chung với một mức độ mất thính lực nào đó. Con số này được dự báo sẽ tăng lên đáng kể, lên khoảng 2,5 tỉ người, vào năm 2050. Nếu không có biện pháp can thiệp hiệu quả, chi phí hằng năm cho bệnh này trên toàn cầu ước tính hơn 980 tỉ USD.

GS Chuanbin Mao giới thiệu một lĩnh vực nghiên cứu giàu tiềm năng: vật liệu sinh học dựa trên thực khuẩn. Những vật liệu này có thể được sử dụng trong cảm biến sinh học, y học nano và tái tạo mô, hứa hẹn mở ra các phương pháp điều trị mới đối với bệnh ung thư, các bệnh nhiễm trùng phức tạp và các tổn thương mô khó phục hồi.

Riêng lĩnh vực phẫu thuật, với kinh nghiệm hơn 20 năm, GS Trần Trung Dũng (Hệ thống Y tế Vinmec) đã tiên phong ứng dụng công nghệ in 3D trong điều trị chấn thương chỉnh hình và ung thư xương. Công nghệ này cho phép tái tạo cấu trúc xương phức tạp với độ chính xác cao, giúp bệnh nhân phục hồi chức năng tốt hơn và cải thiện chất lượng sống.

Những ca phẫu thuật thay thế xương chậu và xương đùi bằng vật liệu in 3D do ông Dũng thực hiện được đánh giá là bước tiến quan trọng, đưa Việt Nam tiệm cận trình độ quốc tế.