Một đầu mối kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu

Ngày 19-2, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng đã chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành liên quan về Đề án đổi mới mô hình kiểm tra chất lượng hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK). Đây là đề án quan trọng được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính chủ trì xây dựng, theo hướng cơ quan hải quan là đầu mối thực hiện kiểm tra chuyên ngành tại cửa khẩu, trừ các mặt hàng liên quan đến an ninh, quốc phòng, kiểm dịch...

Gom về một mối

Theo Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, công tác kiểm tra chuyên ngành thời gian qua đã có nhiều cải cách tích cực, số mặt hàng thuộc diện kiểm tra chuyên ngành đã được cắt giảm so với trước. Tuy nhiên, con số cắt giảm 12.600 mặt hàng trong tổng số hơn 82.000 mặt hàng thuộc diện kiểm tra chuyên ngành là chưa đáp ứng yêu cầu, chỉ đạo của Chính phủ. "Ngoài ra, một số mặt hàng chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, dẫn đến việc chúng ta phải mò mẫm khi thực hiện kiểm tra. Nguyên tắc quản lý rủi ro chưa được áp dụng đầy đủ, thực chất" - Bộ trưởng Mai Tiến Dũng chỉ rõ.

Làm rõ thêm các tồn tại trong công tác kiểm tra chuyên ngành với hàng hóa XNK, ông Mai Xuân Thành, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, nhìn nhận trình tự thủ tục còn quá nhiều bước, gây tốn thời gian và chi phí cho doanh nghiệp (DN). Bên cạnh đó, còn chồng chéo trong công tác kiểm tra chuyên ngành. "Có quá nhiều cơ quan, với những cách làm khác nhau tham gia vào việc kiểm tra chuyên ngành, làm cho thủ tục thêm rườm rà, không thống nhất. Có lĩnh vực, phương thức kiểm tra chuyên ngành mang tính hình thức, hiệu quả thấp" - ông Thành nhấn mạnh.

Từ thực tiễn quá nhiều cơ quan cùng quản lý, kiểm tra chuyên ngành một mặt hàng, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết theo đề án đang xây dựng, cơ quan hải quan là đầu mối duy nhất để thực hiện kiểm tra tại cửa khẩu, thay vì nhiều bộ, ngành cùng thực hiện như hiện nay. Trường hợp hàng hóa cần kiểm tra chuyên sâu, chuyên ngành, đặc thù hoặc cơ quan hải quan chưa đủ năng lực kiểm tra, cơ quan hải quan chuyển mẫu và đề nghị các cơ quan khác phối hợp thực hiện.

Theo ông Mai Xuân Thành, việc đổi mới phương thức kiểm tra giúp DN chỉ phải tiếp xúc với cơ quan duy nhất là hải quan. DN cũng không phải tham gia vào quá trình kiểm tra chất lượng hàng hóa XNK. Bên cạnh đó, cách tiếp cận của đề án cũng hoàn toàn mới khi xác định đối tượng kiểm tra là chất lượng hàng hóa, không phải chủ hàng.

Theo đề án, trên cơ sở danh mục hàng hóa XNK phải kiểm tra chất lượng, cơ quan hải quan sẽ áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro, lựa chọn các lô hàng có khả năng vi phạm quy định về kiểm tra chuyên ngành để thực hiện kiểm tra hoặc đề nghị tổ chức đánh giá sự phù hợp đã được bộ quản lý chuyên ngành chỉ định thực hiện kiểm tra chất lượng. DN tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về chất lượng đối với hàng hóa XNK phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật tương ứng.

Theo đề án, cơ quan hải quan sẽ là đầu mối duy nhất kiểm tra chất lượng hàng hóa xuất nhập khẩu. Trong ảnh: Làm thủ tục hải quan tại cảng Cát Lái (TP HCM). Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Còn băn khoăn

Tại cuộc họp, đại diện một số bộ, ngành bày tỏ quan ngại khi gom về một đầu mối như đề án, việc thực thi sẽ như thế nào, có bảo đảm trôi chảy không.

Bà Nguyễn Thị Kim Anh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đánh giá hiện có 7.968 dòng hàng thuộc diện kiểm tra chuyên ngành, là một khối lượng rất lớn, nếu gom về một đầu mối thì phải xem xét tính khả thi. Ngoài ra, cần rạch ròi mặt hàng nào hải quan sẽ kiểm tra chất lượng, mặt hàng nào không, để Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ động. Bà Nguyễn Thị Kim Anh đề xuất nên thí điểm ở một số lĩnh vực, một số dòng hàng trước, sau đó đánh giá lại để triển khai trên diện rộng.

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) cho rằng còn một số vấn đề cần làm rõ khi giao toàn bộ việc kiểm tra chất lượng hàng hóa XNK về cho hải quan. Theo đó, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa hiện hành quy định trách nhiệm của các bộ, ngành nếu hàng hóa sau khi nhập khẩu vào Việt Nam có vấn đề về chất lượng. Nếu theo đề án, cơ quan hải quan kiểm tra chất lượng để cho thông quan thì cũng phải chịu trách nhiệm về sản phẩm đó, thay vì các bộ như hiện nay. Từ bất cập này, đại diện Bộ KH-CN đề nghị sửa luật để phù hợp, làm rõ trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan hải quan. "Cần xem xét thật kỹ bởi theo đề án, cơ quan hải quan sẽ thực hiện tất cả việc mà các bộ đã và đang làm" - đại diện Bộ KH-CN kiến nghị.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng yêu cầu Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan tiếp thu ý kiến đóng góp của các bộ, ngành để hoàn thiện đề án, sớm trình Chính phủ trong quý I/2020. Theo Bộ trưởng, chỉ chuyển nhiệm vụ kiểm tra chất lượng hàng hóa XNK về cho hải quan để làm đầu mối duy nhất, tạo thuận lợi cho DN, còn nhiệm vụ quản lý chuyên ngành của các bộ vẫn giữ nguyên.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cũng chỉ đạo ngành hải quan đánh giá lại năng lực, chuẩn bị nguồn nhân lực, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ để đáp ứng được nhiệm vụ kiểm tra chất lượng hàng hóa với khối lượng đồ sộ.