Nông nghiệp: Trụ đỡ vững chắc của nền kinh tế

Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, 9 tháng đầu năm nay, đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến mọi mặt của đời sống, kinh tế. Ngành nông nghiệp đã vượt khó ra sao?

- Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn LÊ MINH HOAN: Bối cảnh vô cùng khó khăn do đại dịch Covid-19 khiến kinh tế đất nước rơi vào giai đoạn khủng hoảng nhất trong nhiều năm, dù đã được dự báo phần nào từ những diễn biến phức tạp, khó lường của dịch bệnh toàn cầu. Có thể nhận định rằng ngay từ năm đầu tiên của nhiệm kỳ mới, khó khăn nhiều hơn thuận lợi, thách thức nhiều hơn cơ hội, tác động sâu rộng không chỉ trong ngắn hạn, mà kéo dài qua trung hạn, thậm chí đến dài hạn.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn LÊ MINH HOAN

Trước nhiều thách thức, ngành nông nghiệp tiếp tục là "trụ đỡ" của nền kinh tế. Lũy kế 9 tháng đầu năm 2021, tốc độ tăng trưởng toàn ngành vẫn đạt 2,74%. Riêng trong quý III, mặc dù dịch bệnh diễn ra trên diện rộng ở 19 tỉnh, thành phía Nam, giá trị gia tăng của ngành vẫn tăng 1,04%, so với cùng kỳ năm trước. Lương thực, thực phẩm vẫn bảo đảm nguồn cung và góp phần vào an sinh xã hội ở các đô thị lớn trong điều kiện giãn cách. Kim ngạch xuất khẩu nông - lâm - thủy sản đạt trên 35,5 tỉ USD, tăng 17,7% so với cùng kỳ và dự báo có thể đạt và vượt mục tiêu cả năm.

Tuy nhiên, cũng như các ngành, lĩnh vực khác, ngành nông nghiệp cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn, khó tránh khỏi, từ các vấn đề nội tại lẫn các yếu tố khách quan, như: biến đổi khí hậu, biến động thị trường và biến chuyển xu thế tiêu dùng của thế giới. Đặc biệt, giá vật tư, nguyên liệu đầu vào, chi phí logistics tăng mạnh, khiến lợi nhuận của nông dân và doanh nghiệp (DN) không tương xứng với giá trị tăng trưởng của ngành.

Vậy giải pháp nào để ngành vượt qua, bứt phá vươn lên?

- Để ngành nông nghiệp tiếp tục đảm trách vai trò trụ đỡ bền vững, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021 - 2030 đang được dự thảo và lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước và sẽ trình trong cuối quý này.

Chiến lược này sẽ hiện thực hóa các quan điểm chỉ đạo và định hướng của Đại hội XIII của Đảng. Cụ thể, chiến lược nhấn mạnh đến đổi mới mô hình tăng trưởng trong nông nghiệp dựa trên động lực "Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số". Chiến lược cũng hướng đến mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới. Đặc biệt, chiến lược sẽ xoay quanh ba trụ cột, gồm: nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân thông minh".

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, ngành nông nghiệp phấn đấu không chỉ là “trụ đỡ” của nền kinh tế mà còn hướng đến khát vọng vươn tầm, đủ sức trở thành “thước đo mức độ bền vững của quốc gia”. Ảnh: HOÀNG VŨ

Ngoài ra, chiến lược cũng tiếp tục đưa 3 đột phá chiến lược từ Nghị quyết Đại hội XII và được bổ sung trong Nghị quyết Đại hội XIII về: (1) Thể chế: Tập trung "Tháo gỡ thể chế - Khơi thông nguồn lực" như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Tăng cường hợp tác công - tư trong tổng thể phát triển gắn kết, hài hòa "nhà nước - thị trường - xã hội"; (2) Nguồn nhân lực trong nông nghiệp, trong đó có lực lượng nông dân, hướng đến nông dân thông minh, chuyên nghiệp, được huấn luyện nghề nông và cả ngành nghề phi nông nghiệp; (3) Hạ tầng: Phát triển hệ thống hạ tầng phục vụ chuyển đổi nông nghiệp, kinh tế nông thôn, vừa hạn chế đứt gãy chuỗi cung ứng vừa hạn chế tình trạng tổn thất sau thu hoạch.

Bên cạnh những khó khăn gây ra tình trạng đứt gãy tạm thời chuỗi cung ứng nông sản do ảnh hưởng của dịch bệnh cũng mở ra cơ hội cho việc cân nhắc, xem xét cơ chế hợp tác công - tư trong đầu tư, quản lý, vận hành, khai thác hạ tầng phục vụ nông nghiệp như: hạ tầng logistics, trung tâm phân loại, bảo quản nông sản, cảng cá, sàn giao dịch nông sản…

Sự tham gia, phối hợp giữa nhà nước và tư nhân có thể giúp tối ưu hóa nguồn lực, hỗ trợ lẫn nhau, chia sẻ khó khăn, nâng cao năng lực thích ứng linh hoạt trong các điều kiện, tình huống khác nhau. Cùng với đó, có thể từng bước thực hiện thí điểm mô hình cụm liên kết ngành hàng nông sản, để không chia tách nông nghiệp, công nghiệp và du lịch thành 3 lĩnh vực riêng lẻ, mà tạo thành các mảnh ghép chặt chẽ, hài hòa trên từng không gian sản xuất, không gian sinh hoạt cộng đồng dân cư nông thôn.

Đây cũng là tiền đề khuyến khích liên kết vùng, mở ra không gian kinh tế vùng, với sự tham gia tích cực và vai trò năng động của cộng đồng DN. Các địa phương tương đồng về điều kiện, đặc điểm, ngành hàng có thể liên kết liên địa giới hành chính, trong không gian kết nối kinh tế mở như một thực thể kinh tế hoàn chỉnh thay vì bó hẹp trong không gian hành chính từng địa phương. Không gian phát triển càng lớn, quy mô kinh tế cũng càng lớn. Khi ấy, chúng ta sẽ nghĩ lớn hơn và hành động mạnh mẽ hơn.

Cơ hội nào cho nông nghiệp Việt Nam sau đại dịch, thưa ông?

- Nhiều dự báo, sau đại dịch sẽ xuất hiện việc "gia tăng sự quan tâm dành cho an ninh lương thực, an ninh dinh dưỡng". Đây là cơ hội cho một quốc gia có tiềm năng phát triển nông nghiệp như Việt Nam. Nghị quyết Đại hội XIII xác định tầm nhìn: "Đến năm 2025, Việt Nam là nước đang phát triển có nền công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; đến năm 2030 là nước đang phát triển có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao".

Với tầm nhìn như vậy, chúng ta cần tiếp cận khái niệm an ninh lương thực theo hướng "An ninh lương thực, thực phẩm và cân bằng dinh dưỡng". Đây là vấn đề đã được Bộ Chính trị khẳng định trong Kết luận 81-KL/TƯ, phù hợp với quá trình chuyển đổi cây trồng vật nuôi thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan và giữ gìn hệ sinh thái bền vững. Trong đó, cần bảo đảm khả năng và quyền tiếp cận của người dân đối với lương thực, thực phẩm an toàn, chất lượng, bảo đảm dinh dưỡng.

Gợi mở từ "Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050" vừa được Chính phủ ban hành, ngành nông nghiệp xác định yêu cầu chuyển đổi từ "tư duy sản xuất" sang "tư duy kinh tế", hướng tới những "giá trị xanh" được tạo nên từ "chuyển đổi xanh, tiêu dùng xanh, kinh tế xanh". Song song với mục tiêu duy trì, cải thiện năng suất, sản lượng, nền nông nghiệp cần phát triển tích hợp "đa giá trị".

Tích hợp "đa giá trị" là tạo ra giá trị gia tăng tối ưu trên một đơn vị diện tích canh tác, trong điều kiện đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp và chịu tác động từ biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh; là tạo ra giá trị tăng thêm dựa trên khai thác hiệu quả các nguồn lực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, thay cho thực trạng ngành nông nghiệp tăng trưởng dựa trên thâm dụng lao động, thâm dụng tài nguyên thiên nhiên. Đặc biệt, tích hợp "đa giá trị" còn là kết tinh tài nguyên bản địa, với các kỹ thuật, công nghệ chế biến tiên tiến và cả những bản sắc văn hóa - xã hội, tạo thành thương hiệu cho sản phẩm nông nghiệp, nông thôn; kết nối hài hoà nông nghiệp truyền thống với các mô hình nông nghiệp hữu cơ, thông minh, tuần hoàn...

Với cách thức tiếp cận "đa giá trị", các công trình hạ tầng, các đề án, kế hoạch phục vụ, hỗ trợ phát triển nông nghiệp hay mở rộng đến tất cả vấn đề của ngành nông nghiệp, đều có thể được quan sát, nhìn nhận trong tổng thể của sự kết nối, của tính đa công dụng, đa chức năng, đa mục tiêu.

Để đạt được những mục tiêu đề ra, bên cạnh sự vào cuộc tích cực, chủ động của toàn ngành, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn luôn cần đến sự định hướng, lãnh đạo của Đảng, của Chính phủ, sự đồng hành, ủng hộ của các bộ, ban ngành, địa phương. Để không chỉ là "trụ đỡ" của nền kinh tế khi đất nước ở vào thời điểm khó khăn, ngành nông nghiệp quyết hướng đến khát vọng vươn tầm, đủ sức trở thành "thước đo mức độ bền vững của quốc gia".

Xin cảm ơn Bộ trưởng!