"Làm mới" chợ truyền thống

Việc Bộ Công Thương nghiên cứu mô hình chuyển đổi 7.000 chợ truyền thống sang trung tâm thương mại hoặc cửa hàng tiện ích được xem là bước đi chiến lược nhằm tiếp tục cải thiện hạ tầng thương mại, nâng cao trải nghiệm người tiêu dùng và hiện đại hóa thị trường bán lẻ.

Thẳng thắn mà nói, nhiều chợ truyền thống đang kinh doanh ế ẩm, nhiều tiểu thương bỏ chợ vì thua lỗ. Nguyên nhân xuất phát từ việc thay đổi thói quen của người tiêu dùng, chuyển từ mua sắm trực tiếp sang mua hàng online; hoặc lựa chọn trung tâm thương mại, cửa hàng tiện ích, siêu thị mini.

Việc Bộ Công Thương nghiên cứu mô hình chuyển đổi gần 7.000 chợ truyền thống là cần thiết, xuất phát từ sự thay đổi này. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả mô hình này, cần có lộ trình và sự sàng lọc.

Chợ truyền thống luôn gắn với giá trị văn hóa, tiêu dùng của mỗi địa phương, vùng miền. Đây cũng là di sản phát triển du lịch hiệu quả tại mỗi địa phương. Đơn cử, chợ Đồng Xuân (TP Hà Nội) hay chợ Bến Thành (TP HCM); chợ nổi miền Tây, chợ hải sản ở các vùng ven biển; hay chợ phiên ở các miền quê, vùng núi cao… vẫn là nét đặc sắc gắn với địa danh, văn hóa của mỗi địa phương.

Do vậy, để chuyển đổi chợ truyền thống hiệu quả, nhà nước phải phân loại từng đặc điểm, chức năng của các loại chợ thay vì chuyển đổi hết sang mô hình trung tâm thương mại hay cửa hàng tiện ích. Chúng ta hoàn toàn có thể phát triển các phiên chợ truyền thống kết hợp phát triển du lịch, xúc tiến tiêu thụ nông - thủy sản, quà lưu niệm gắn với thương hiệu địa phương. Ở các thành phố lớn, có thể phát triển mô hình chợ trong trung tâm thương mại, hay mô hình chợ đêm du lịch.

Những quốc gia phát triển như Pháp, Nhật Bản… vẫn duy trì những khu chợ nổi tiếng mà khách du lịch buộc phải tới tham quan, tìm hiểu văn hóa vùng đất mà họ đến. Ví dụ, ở Pháp có những chợ phiên để đổi, bán hàng secondhand (đồ cũ). Đây là một nét văn hóa thúc đẩy tiêu dùng xanh, phát triển bền vững. Ở Nhật Bản có mô hình chợ hải sản mà du khách có thể trực tiếp lựa chọn sản phẩm, sau đó chế biến và thưởng thức ẩm thực ngay tại chợ.

Đó là một số mô hình rất hay mà Việt Nam có thể nghiên cứu để phát triển, tạo nên bản sắc đậm nét của chợ Việt, thay vì xóa hoàn toàn để chuyển đổi sang trung tâm thương mại hay cửa hàng tiện ích.

Quan trọng nhất, việc chuyển đổi cần phải gắn với quá trình đẩy mạnh chuyển đổi số trong mỗi khu chợ, đồng bộ xây dựng hạ tầng hiện đại. Trong đó, số hóa hoạt động chợ truyền thống rất cần thiết thông qua quản lý danh sách tiểu thương, chất lượng hàng hóa gắn với truy xuất rõ ràng, hóa đơn đầu vào và đầu ra rõ ràng, bảo đảm.

Đặc biệt, cơ quan chức năng cần phối hợp với ban quản lý chợ để tổ chức các buổi đào tạo nâng cao năng lực cho các tiểu thương trong việc phục vụ khách hàng, du khách, bán hàng online, xây dựng thương hiệu của chính chợ truyền thống…

Kinh doanh trong chợ truyền thống là nghề sinh kế của tiểu thương. Chợ truyền thống muốn phát triển bền vững phải biến nó thành khu giao dịch thương mại tấp nập, gắn với văn hóa đặc trưng của từng địa phương.