Mưu sinh trên nền tảng số

Vài năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã thay đổi cách làm việc và tạo ra "cuộc đua" mới "kiếm tiền từ AI". Khảo sát về xu hướng nhân sự và nguồn nhân lực do Công ty CP Anphabe (TP HCM) thực hiện gần đây cho thấy tốc độ chuyển dịch kỹ năng trong thời đại AI rất lớn; phần lớn doanh nghiệp (DN) cho rằng đến năm 2030, khoảng 70% kỹ năng công việc hiện tại sẽ thay đổi dưới tác động của AI.

Mang lại nguồn thu đáng kể

Anh Lê Anh Trung (28 tuổi; phường Thủ Đức, TP HCM) từng là kỹ sư công nghệ tại một DN nhưng vì công việc không phù hợp nên anh xin nghỉ tìm cơ hội mới. Trong thời gian thất nghiệp, nhận thấy tiềm năng của AI, anh bắt đầu mày mò ứng dụng công nghệ vào sáng tạo. Hiện anh kiếm tiền từ nghề chỉnh sửa ảnh, cắt ghép, tạo video thuê và đã xây dựng nguồn thu nhập ổn định.

Theo anh Trung, công việc tuy đơn giản về lý thuyết nhưng đòi hỏi kỹ năng, sự kiên nhẫn và khả năng tư duy hình ảnh. Khách hàng chỉ cần gửi nội dung nền, anh soạn lệnh phù hợp rồi "thả" vào các ứng dụng AI như Synthesia, ChatGPT, Gemini, Pictory, AI Writer, Runway, OpenAI... 

Để video hấp dẫn, anh lên kịch bản chi tiết từng phân cảnh, từ lời bình, chuyển động nhân vật đến ánh sáng, góc quay, không gian - thời gian và cả ánh mắt, tâm trạng nhân vật. "Nếu bỏ sót chi tiết, sản phẩm sẽ thiếu sức sống và không đạt yêu cầu khách hàng. Do đó, tôi phải đầu tư cho các tài khoản AI (từ vài USD đến hơn 100 USD). Đồng thời, trải nghiệm nhiều nền tảng để lựa chọn AI phù hợp nhất" - anh Trung nói.

Trong khi đó, anh Bùi Lê Chí Bảo (26 tuổi; phường Tân Sơn Nhì, TP HCM), cựu sinh viên ngành khoa học máy tính tại Anh (từng có 3 năm làm việc ở Mỹ), về nước đã biến niềm đam mê lập trình (tự viết code và làm website) thành Selfomy - nền tảng ứng dụng AI được ra mắt năm 2024. Nền tảng này giải quyết nhiều khó khăn của các trung tâm luyện thi. 

Nhờ đó tổ chức thi thử, giao chấm bài, luyện thi IELTS/TOEIC/SAT gần như tự động, mô phỏng phòng thi, giám sát, nhắc lịch học, phân tích lỗi, gợi ý đều cải thiện. Sau thời gian ngắn, nền tảng thu hút hơn 65.000 người dùng, đạt 1,5 triệu lượt xem và trở thành dịch vụ "cho thuê" của khoảng 30 trung tâm trên toàn quốc, mang lại nguồn thu đáng kể.

Còn chị Nguyễn Thu Hương (35 tuổi; phường Hoàn Kiếm, TP Hà Nội) tận dụng AI để kiếm thêm 7 triệu đồng/tháng từ làm báo cáo tài chính thuê. Nhờ các nền tảng AI, việc nhập liệu, đối chiếu dữ liệu diễn ra nhanh, chính xác và hiệu quả hơn cách làm truyền thống. Chị còn nhận dịch thuật, tạo phụ đề và sử dụng AI tạo giọng đọc, giúp sản phẩm hoàn chỉnh, chuyên nghiệp, tiết kiệm thời gian nhưng vẫn bảo đảm chất lượng cao.

Rủi ro và thách thức

Ông Wilson Liêu, Chủ tịch Liên minh Phát triển Năng lực AI Việt Nam (AICA), cho biết AI đang trở thành công cụ kiếm tiền phổ biến, nhất là với giới trẻ, trong các lĩnh vực nội dung sáng tạo, lập trình, công nghệ hay kinh doanh sản phẩm số.

Không chỉ ở mức cá nhân, nhiều nhóm bạn trẻ còn phát triển mô hình "làm công nghiệp": chia nhỏ quy trình, phân công chuyên môn từng khâu và để AI đảm nhận phần lớn công việc. Mô hình này giúp tối ưu năng lực từng người, rút ngắn thời gian thực hiện và mở ra cơ hội kiếm tiền quy mô lớn, gần như tự động hóa nhiều công việc từng đòi hỏi làm thủ công.

Dù vậy, tận dụng AI để kiếm tiền giúp thu về khoản thu nhập rủng rỉnh nhưng người lao động (NLĐ) cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro và thách thức cần lường trước. Anh Hoàng Minh Hùng (32 tuổi, chuyên gia marketing tự do tại TP HCM) cho biết từng nhiều lần đối diện những yêu cầu nhạy cảm từ khách hàng, buộc anh phải từ chối ngay từ đầu. Đơn cử như cắt ghép hình ảnh để tạo clip đồi trụy, thiết kế website phục vụ cá độ, cờ bạc online… "Khách đông nhưng không phải yêu cầu nào cũng có thể chấp nhận" - anh Hùng nói.

Nhiều DN hiện nay khuyến khích NLĐ tận dụng AI như công cụ hỗ trợ, đặc biệt trong các lĩnh vực cần ý tưởng mới và sự sáng tạo. Ông Lê Thanh Hải, Giám đốc vận hành Công ty TNHH Earth Corporation Việt Nam, đánh giá: "Việc giới trẻ biết tận dụng AI kiếm thêm thu nhập là điều đáng khích lệ, thể hiện khả năng linh hoạt, nhạy bén và tinh thần tự học, những yếu tố quan trọng trong môi trường lao động hiện nay".

Tuy nhiên, ông Hải cũng cảnh báo về rủi ro khi con người phụ thuộc quá nhiều vào AI như mất khả năng tư duy độc lập, kỹ năng nền tảng, thậm chí hình thành tư duy "gian lận hợp lý hóa", miễn có sản phẩm là được, còn ai tạo ra nó thì không quan trọng. Ông gợi ý nên coi AI là công cụ hỗ trợ, không thay thế tư duy con người.

Khi sử dụng đúng cách, AI vừa giúp tăng hiệu quả công việc vừa rèn luyện khả năng suy luận, sáng tạo và tinh thần trách nhiệm. Kết hợp kiến thức nền tảng, kinh nghiệm thực tế với AI sẽ tạo ra sản phẩm chất lượng, đồng thời có "dấu ấn con người".