Bao giờ cháu được đến trường?

Chiều muộn, chúng tôi đến hàng bánh xèo vỉa hè trước số 1075 Lê Đức Thọ, phường 16, quận Gò Vấp, TP HCM, ông Nguyễn Văn Chương (69 tuổi) vẫn lúi húi bên bếp củi đổ bánh xèo cho khách mang đi. Vợ chồng ông Chương mưu sinh bằng nghề bán bánh xèo đã hơn 20 năm, được nhiều người biết đến khi nhận nuôi một cháu bé 3 tuổi bị mẹ bỏ lại quán vào ngày cuối năm 2017.

"Nhặt" cháu gái về nuôi

Kể lại câu chuyện "nhặt" cháu gái, ông Chương vẫn đau đáu nỗi niềm, mong một ngày nào đó mẹ cháu sẽ quay lại đón con.

"Hôm đó là một ngày cuối năm, một phụ nữ ngoài 20 tuổi dẫn theo bé gái 3 tuổi đến kêu một cái bánh xèo rồi hai mẹ con ngồi ăn. Lúc đó người đến mua bánh xèo đông, hai mẹ con vừa ăn vừa nói chuyện, tôi thấy mặt cô gái rất buồn nhưng cũng không để ý lắm.

Đến chiều, khi sắp dọn hàng, cháu bé vẫn ngồi chơi ở quán, cạnh bên có một giỏ xách với vài bộ đồ cũ. Tôi hỏi mẹ cháu đâu, cháu trả lời mẹ con đi rồi. Vợ chồng tôi hỏi tên tuổi, địa chỉ, số điện thoại người thân nhưng cháu lắc đầu. Chờ đến tối vẫn không thấy người mẹ đến dắt con về. Nhiều ngày, nhiều tháng sau cũng không thấy bóng dáng người mẹ ấy quay lại. Đến nay, cháu đã sống với gia đình chúng tôi được 4 năm" - ông Chương kể.

Cháu bé sống cùng gia đình ông Chương trong căn nhà nhỏ, gọi ông bà là ông ngoại, bà ngoại. Hằng ngày, cháu được chở đến lớp học tư để các bảo mẫu rèn chữ và hòa nhập cùng các bạn.

"Tôi đặt tên cho cháu là Nguyễn Ngọc Tường Vy. Gia đình yêu thương cháu như cháu ruột. Hằng ngày, cháu sống, chơi cùng các cháu của tôi, cháu rất thông minh, luôn muốn được đến trường như các bạn" - ông Chương cho biết.

Nói về cuộc sống sắp tới của Tường Vy, ông chủ quán bánh xèo mong muốn: "Khi nhận cháu về nuôi, chúng tôi có liên hệ địa phương và được cấp một giấy khai sinh tạm. Bây giờ, cháu muốn nhập học thì phải có giấy khai sinh, sau đó nhập hộ khẩu vào gia đình.

Tuy nhiên, do dịch bệnh và rất nhiều thủ tục khác nhau cũng như phải liên hệ nhiều nơi, đến nay, cháu đã 7 tuổi mà vẫn chưa được đến trường. Chúng tôi mong cháu được tạo điều kiện làm khai sinh và nhập hộ khẩu để được đi học".

Thủ tục nhận con nuôi

Phân tích về trường hợp của gia đình ông Chương, luật sư Lưu Tấn Anh Toàn (Giám đốc Công ty Luật Lưu Vũ) nói việc đăng ký khai sinh cho trẻ em bị bỏ rơi được thực hiện tại UBND cấp xã, nơi cư trú của người đang tạm thời nuôi dưỡng hoặc nơi có trụ sở của tổ chức đang tạm thời nuôi dưỡng trẻ em đó.

Người dân có thể nộp hồ sơ tại UBND cấp xã nơi cư trú để tiến hành thủ tục nhận con nuôi. Thời hạn giải quyết việc nuôi con nuôi là 30 ngày, kể từ ngày UBND cấp xã nhận đủ hồ sơ hợp lệ.

"Điều 13 Luật Trẻ em năm 2016 quy định trẻ em có quyền được khai sinh theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, điều 30 Bộ Luật Dân sự năm 2015 quy định mỗi cá nhân từ khi sinh ra đều có quyền được khai sinh, kể cả trẻ em chỉ sống được dưới 24 giờ rồi chết mà cha mẹ có yêu cầu. Do đó, tất cả trẻ em dù có cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi hay bị bỏ rơi đều có quyền được khai sinh" - luật sư Lưu Tấn Anh Toàn nói.

Cũng theo luật sư Lưu Tấn Anh Toàn, quy định tại Nghị định 123/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Hộ tịch, ngay sau khi phát hiện trẻ bị bỏ rơi, người phát hiện phải ngay lập tức bảo vệ và thông báo cho UBND hoặc công an cấp xã nơi trẻ bị bỏ rơi. Sau đó, người đang tạm thời nuôi dưỡng, chăm sóc sẽ có trách nhiệm đi khai sinh cho trẻ nếu không có thông tin về cha mẹ đẻ trong thời gian 7 ngày liên tục ra thông báo.

Điều 26 Bộ Luật Dân sự năm 2015 quy định về việc xác định họ, chữ đệm, tên của trẻ bị bỏ rơi như sau: Nếu đã được nhận nuôi thì họ của trẻ có thể theo họ của cha nuôi hoặc mẹ nuôi, tùy vào sự thỏa thuận của hai người.

Nếu chỉ có cha hoặc chỉ có mẹ nuôi thì sẽ lấy theo họ của người đó. Nếu chưa được nhận nuôi thì họ của trẻ được xác định dựa vào yêu cầu của người đang tạm thời nuôi dưỡng, chăm sóc.

"Khoản 3 điều 14 Nghị định 123/2015/NĐ-CP quy định: Nếu không có cơ sở để xác định ngày, tháng, năm sinh và nơi sinh của trẻ thì lấy ngày, tháng phát hiện trẻ bị bỏ rơi là ngày, tháng sinh. Căn cứ thể trạng của trẻ để xác định năm sinh; nơi sinh là nơi phát hiện trẻ bị bỏ rơi; quốc tịch của trẻ là quốc tịch Việt Nam; phần khai về cha, mẹ và dân tộc của trẻ trong giấy khai sinh và sổ hộ tịch để trống" - luật sư Lưu Tấn Anh Toàn nói thêm.

Về thủ tục nhận con nuôi, theo điều 18 Luật Nuôi con nuôi năm 2010, hồ sơ cần chuẩn bị để nhận nuôi con nuôi bao gồm: Đơn yêu cầu nhận con nuôi, bản sao CMND, phiếu lý lịch tư pháp, giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, giấy khám sức khỏe do cơ quan y tế cấp huyện trở lên cấp; văn bản xác nhận hoàn cảnh gia đình, tình trạng chỗ ở, điều kiện kinh tế do UBND cấp xã nơi người nhận con nuôi thường trú cấp.

"Những trẻ bị bỏ rơi thường không có giấy khai sinh đi kèm nên việc làm khai sinh là cần thiết và UBND phường, xã có trách nhiệm hỗ trợ người nhận nuôi trẻ bất hạnh.

Theo điều 16 Luật Hộ tịch năm 2014, ngoài những giấy tờ cần thiết để khai sinh cho một đứa trẻ thì khi đi làm khai sinh cho trẻ bị bỏ rơi cần phải có biên bản xác nhận việc trẻ bị bỏ rơi do cơ quan có thẩm quyền lập.

Thẩm quyền đăng ký khai sinh cho trẻ bị bỏ rơi được thực hiện tại UBND cấp xã, nơi cư trú của người đang tạm thời nuôi dưỡng hoặc nơi có trụ sở của tổ chức đang tạm thời nuôi dưỡng trẻ em đó" - luật sư Trần Thị Ngọc Nữ (Chi hội trưởng Chi hội Luật sư - Hội Bảo vệ quyền trẻ em TP HCM) lưu ý.