Quyết định chiến lược, dũng cảm, trách nhiệm

Đó là đánh giá của KTS Khương Văn Mười, nguyên Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, về vấn đề đang được bạn đọc quan tâm trong mấy ngày gần đây.

. Phóng viên: Ông có thể nhận xét cụ thể hơn về việc TP HCM điều chỉnh quy hoạch khu vực Bến Nhà Rồng - Khánh Hội để hình thành không gian công cộng, Không gian Văn hóa Hồ Chí Minh có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh đô thị hiện nay?

- KTS KHƯƠNG VĂN MƯỜI: Bến Nhà Rồng không chỉ là địa danh gắn với lịch sử dân tộc, nơi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước mà còn là cửa ngõ hướng ra sông Sài Gòn, mang giá trị văn hóa, cảnh quan và tinh thần đặc biệt của thành phố.

Việc thành phố "giành lại đất" khu vực này để phát triển không gian công cộng thay vì dự án thương mại thể hiện rõ quan điểm: Phát triển đô thị không chỉ là xây thêm nhà cao tầng, mà là giữ lại linh hồn của thành phố. Không gian Văn hóa Hồ Chí Minh được định hướng như một "bảo tàng mở", nơi người dân có thể đi dạo, đọc sách, sinh hoạt cộng đồng.

Một thành phố hiện đại không thể chỉ có bê-tông và kính, mà phải có nơi chạm vào ký ức và cảm xúc, Bến Nhà Rồng chính là không gian như vậy.

. Theo ông, cần lưu ý gì trong quy hoạch để vừa bảo tồn di tích vừa đáp ứng nhu cầu phát triển đô thị?

- Đây là bài toán khó vì khu vực này vừa có giá trị lịch sử vừa nằm trong vùng phát triển sôi động. Quy hoạch cần tuân theo 3 nguyên tắc: bảo tồn - kết nối - thích ứng.

Phải bảo tồn các công trình có giá trị lịch sử và cảnh quan ven sông như Bến Nhà Rồng, Bảo tàng Hồ Chí Minh, các bến tàu cũ, tránh xây chen cao tầng. Đồng thời, tăng cường kết nối giao thông, mở rộng đường Nguyễn Tất Thành, Tôn Thất Thuyết, bố trí bãi đậu xe, tuyến xe buýt, metro kết nối trung tâm. Không gian ven sông nên ưu tiên cho người đi bộ, xe đạp, tạo trục cảnh quan từ Bến Nhà Rồng đến cầu Mống, qua Thủ Thiêm.

Cuối cùng, phải thích ứng với xu hướng đô thị xanh, tăng cây xanh, mặt nước để cải thiện vi khí hậu. Nếu làm tốt, nơi đây vừa là biểu tượng văn hóa vừa là "lá phổi xanh" của trung tâm thành phố.

. Với khu đất số 1 Lý Thái Tổ - nơi dự kiến làm công viên tưởng niệm đồng bào và chiến sĩ hy sinh trong đại dịch COVID-19, ông đánh giá thế nào?

- Đây là quyết định mang tính nhân văn sâu sắc. Đại dịch để lại dấu ấn lớn trong ký ức người dân và việc dành khu đất "vàng" này để tưởng niệm thể hiện tinh thần nghĩa tình, đặc trưng của TP HCM.

Công viên tưởng niệm không chỉ để tưởng nhớ mà còn là không gian chữa lành. Thiết kế cần dung dị, tinh tế, tránh phô trương. Thành phố có thể giữ lại vài biệt thự cũ, cải tạo thành không gian trưng bày hoặc nghệ thuật gắn với chủ đề "ký ức và hồi sinh". Nếu làm tốt, công viên này sẽ là biểu tượng nhân văn, kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai.

. Theo ông, việc ưu tiên phát triển công viên, không gian xanh và tưởng niệm trong lõi đô thị gửi gắm thông điệp gì cho tương lai TP HCM?

- Đây là bước ngoặt trong tư duy phát triển đô thị. Nhiều năm qua, ta tập trung phát triển kinh tế, hạ tầng, nhà cao tầng nhưng lại thiếu không gian nghỉ ngơi, kết nối cho con người.

Việc lãnh đạo thành phố quyết định ưu tiên đất làm công viên thể hiện tầm nhìn hướng đến đô thị đáng sống, không chỉ đô thị phát triển. Những khu đất "vàng" có thể đem lại lợi nhuận lớn nay được giữ lại cho cộng đồng, đó là lựa chọn dũng cảm và có trách nhiệm.

Một thành phố văn minh không chỉ đo bằng GDP hay số tầng cao, mà bằng số lượng công viên, quảng trường, lối đi bộ và nụ cười của người dân. Tôi hy vọng sau 2 khu đất này, TP HCM sẽ tiếp tục quy hoạch thêm các không gian công cộng, nhất là ven kênh rạch, để hình thành mạng lưới xanh liên hoàn, vừa gìn giữ ký ức vừa phát triển bền vững.