Sáng tạo số cần đi đôi với sự tử tế

KOL (người có quan điểm ảnh hưởng tới công chúng) và KOC (người tiêu dùng có sức ảnh hưởng lớn) đang trở thành lực lượng truyền thông mạnh mẽ trên mạng xã hội, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc kiểm soát nội dung và bảo đảm người dân tiếp cận thông tin chính xác.

Định hình nhận thức cộng đồng

Sáng 29-11, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) phối hợp Báo VnExpress và Công ty CP Dịch vụ trực tuyến FPT tổ chức Ngày hội Sáng tạo nội dung số Việt Nam - Vietnam iContent 2025, tại TP HCM. Sự kiện quy tụ nhiều chuyên gia, nhà sáng tạo nội dung và đại diện các nền tảng mạng xã hội lớn.

Bà Lê Thị Trâm Anh, Trưởng bộ phận truyền thông Marketing - Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk), cho hay trong kỷ nguyên số, hợp tác giữa thương hiệu và nhà sáng tạo chỉ bền vững khi đôi bên tôn trọng lẫn nhau. Trong lĩnh vực dinh dưỡng, nơi liên quan trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng, tính chuẩn mực và an toàn trong nội dung là điều không thể thỏa hiệp. "Mỗi nội dung của nhà sáng tạo, dù nhỏ, cũng góp phần định hình nhận thức cộng đồng. Vì vậy, minh bạch, kiểm chứng và truyền tải chính xác là yêu cầu bắt buộc" - bà Trâm Anh khẳng định.

Theo thống kê của Meta (công ty mẹ của Facebook, Instagram), video ngắn Reels đang chiếm 50% thời lượng sử dụng trên Instagram của giới trẻ Gen Z. Mỗi ngày, nền tảng này ghi nhận 4,5 tỉ Reels được chia sẻ, doanh thu từ Reels tăng gấp đôi so với cùng kỳ, và Meta đã chi trả hơn 2 tỉ USD cho nhà sáng tạo nội dung. Với hơn 3 tỉ người dùng mỗi tháng, Facebook trở thành "sân khấu" toàn cầu để các nhà sáng tạo Việt kết nối và lan tỏa giá trị.

Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của KOL, KOC cũng kéo theo nhiều vấn đề. Đại diện Theanh28 Entertainment nhấn mạnh các nền tảng mạng xã hội phải bảo đảm thông tin xuất hiện đồng bộ, nhanh nhưng phải chính xác và trách nhiệm. "Liệu việc vi phạm thông tin, bán hàng giả, hàng kém chất lượng có chỉ thuộc về KOL, KOC?" - đại diện này đặt câu hỏi. Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thị An, Giám đốc HealthBridge Canada tại Việt Nam, lưu ý về quảng cáo thuốc lá điện tử và các nội dung vi phạm pháp luật, đồng thời cảnh báo rằng còn nhiều hình thức quảng cáo sai lệch khác do người bán lợi dụng nền tảng. Về vấn đề này, ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử - thông tin trong 3 năm qua, cơ quan quản lý đã thiết lập cơ chế kết hợp giữa con người và thuật toán tự động để phát hiện, xử lý nội dung vi phạm. Cơ chế xử lý đạt tỉ lệ rà quét hơn 90%. Gần đây, các nền tảng cũng tiếp tục ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm ngăn chặn ngay từ bước nội dung được tải lên, giúp việc kiểm duyệt trở nên chủ động và hiệu quả hơn.

Xây dựng hệ sinh thái bền vững, trách nhiệm

Theo ông Lê Quang Tự Do, các đơn vị liên quan nhận thấy nhiều KOL, KOC hiện vẫn hạn chế về kiến thức pháp luật. Do đó, cơ quan quản lý sẽ tập trung vào việc nâng cao nhận thức của KOL và KOC thông qua chương trình phổ biến pháp luật nhằm tăng "đề kháng" trước những cám dỗ về lợi ích cá nhân. Ba nền tảng lớn nhất tại Việt Nam gồm Facebook, YouTube và TikTok cần tiếp tục đồng hành phổ biến kiến thức, đồng thời triển khai các bộ lọc và tính năng giúp người dùng phát hiện, cảnh báo nội dung vi phạm. Chế tài răn đe và xử phạt với những cá nhân cố tình sai phạm nhiều lần, trường hợp nặng có thể xử lý hình sự. "Cơ quan chức năng có trách nhiệm liên đới phải liên tục cập nhật thông tin, ứng dụng công nghệ mới để rà quét, phát hiện vi phạm, đồng thời duy trì kết nối với đội ngũ KOL, KOC nhằm kịp thời cung cấp dữ liệu và định hướng truyền thông hiệu quả" - ông Lê Quang Tự Do nói.

Theo đại diện Theanh28 Entertainment, dù việc giám sát cộng đồng đóng vai trò tích cực, song chỉ hiệu quả lâu dài nếu đi kèm với sự phối hợp giữa các nền tảng, cơ quan chức năng. Các bên liên quan, từ nhà bán hàng, KOL và nền tảng phát sóng, đều phải cam kết chịu rủi ro nếu để xảy ra quảng cáo sai sự thật. Trách nhiệm không chỉ của riêng một phía. "Thương hiệu phải bảo đảm sản phẩm đúng cam kết, người nổi tiếng phải xem xét kỹ trước khi đứng ra đại diện, nền tảng mạng xã hội cần có bộ lọc tự động và chính sách kiểm duyệt mạnh hơn, còn cơ quan quản lý sẽ luôn theo sát diễn biến để kịp thời có hành động" - đại diện này đề xuất.

Về trách nhiệm của nền tảng, bà Mai Nguyễn, Quản lý Đối tác Chiến lược Meta, cho hay đơn vị sẽ tiếp tục mở rộng các chương trình hỗ trợ như Meta Creator Connect, khóa đào tạo chỉnh sửa và tối ưu nội dung nhằm nâng cao năng lực cho cộng đồng sáng tạo Việt. "Meta mong muốn không chỉ đồng hành mà còn phát triển cùng các nhà sáng tạo nội dung Việt Nam, hướng tới một hệ sinh thái bền vững và có trách nhiệm" - đại diện Meta cam kết.

Dưới góc nhìn từ KOL, KOC, ông Phạm Mạnh Khôi, chủ kênh Chú Khôi Nhân Sự, cho hay để nổi bật trên các nền tảng mạng xã hội, nhà sáng tạo nội dung không chỉ cần ý tưởng hay mà còn phải đầu tư nghiêm túc cho trang phục, ngoại hình, bối cảnh và các mối quan hệ hỗ trợ. Nghiên cứu kỹ tệp khán giả là yếu tố then chốt để nội dung được đón nhận, trong khi video cần ngắn gọn, đi thẳng vào vấn đề. Thành công trong nghề này đến từ 99% kỹ thuật và đam mê, chỉ 1% là may mắn. Người theo nghề phải học liên tục, trau dồi mỗi ngày. Ông Khôi cũng cảnh báo về việc làm nội dung gây tranh cãi hoặc dựng chuyện để đạt hàng triệu lượt xem: "Cách này không mang lại giá trị lâu dài. Dù lượt view cao, tỉ lệ chuyển đổi sang người theo dõi thường rất thấp, khiến kênh nhanh chóng bị thoái trào". Trong khi đó, ông Hồ Khắc Vĩnh, chủ kênh Vĩnh Thích Ăn Ngon, bày tỏ tự hào khi được đề cử ở ba hạng mục: Nhà sáng tạo nội dung của năm, Nhà sáng tạo nội dung truyền cảm hứng và Cá nhân vì cộng đồng. Ông nhấn mạnh việc sáng tạo nội dung số đang được nhìn nhận như một nghề thực thụ và khuyên các bạn trẻ trước khi bỏ học hay bỏ việc theo nghề này thì nên cân nhắc kỹ: "Nghề này nhìn từ bên ngoài lấp lánh, nhưng khi thật sự bước vào sẽ thấy nhiều góc khuất. Hãy đặt chất lượng và giá trị lan tỏa lên hàng đầu, thay vì chạy theo lượt xem ngắn hạn".

Bà Tạ Thu Hương, Giám đốc Truyền thông và Quảng cáo kỹ thuật số Unilever Việt Nam, nhận định nền kinh tế nhà sáng tạo tại Việt Nam còn nhiều tiềm năng. Để phát triển, hệ sinh thái cần chung tay xây dựng nền kinh tế niềm tin: không lan truyền thông tin sai lệch, không giật tít câu view và các nền tảng cần hạn chế ưu tiên nội dung phản cảm. "Đây không phải trách nhiệm riêng mà là nhiệm vụ chung của cơ quan quản lý, thương hiệu, nhà sáng tạo, đại lý lẫn nền tảng" - bà Thu Hương nói.