Chấn động tâm lý ở trẻ vị thành niên

Mới đây, Khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Nhi trung ương đã tiếp nhận bệnh nhi nam 13 tuổi, được phát hiện đã thắt cổ tự tử trong nhà tắm.

Độ tuổi rất nhạy cảm

Tiến sĩ - bác sĩ Ngô Anh Vinh, Phó trưởng Khoa Sức khỏe vị thành niên Bệnh viện Nhi trung ương (TP Hà Nội), cho biết nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng tự tử ở trẻ vị thành niên là lo âu, trầm cảm. Đây là vấn đề hay gặp và phổ biến trong giai đoạn phát triển trẻ vị thành niên.

Gia đình của bệnh nhi kể trên cho biết trong đợt dịch Covid-19 nghỉ ở nhà, cậu bé hay chơi điện tử trên mạng. Vì thế, mẹ em đã lắp camera trong phòng để theo dõi con. Bé trai cảm thấy không thoải mái và đã tâm sự với bạn bè về chuyện này. "Ngày hôm đó, khi camera được lắp xong thì cháu đi vào phòng tắm. Hơn 20 phút không thấy cháu ra, gọi không trả lời nên tôi đã mở cửa phòng và phát hiện sự việc đau lòng. Bạn thân của cháu cho biết cách đây 2 ngày, bạn ấy có nhắn tin với nhóm bạn nói rằng đây có thể là lần cuối cùng bạn ấy nhắn tin với các bạn" - người nhà cho hay.

Trước đó, Bệnh viện Nhi trung ương cũng cấp cứu cho bé gái 13 tuổi ở Hà Nội đã uống thuốc trừ sâu tự tử. Gia đình cho biết vì phải học online ở nhà nên cha mẹ muốn giám sát con học và có yêu cầu trẻ mở cửa phòng khi học. Nói nhiều lần nhưng con không thực hiện nên mẹ của bé đã đánh bé và khuyến khích chị gái đánh em. Cháu bé đã có suy nghĩ tiêu cực và đi mua thuốc trừ sâu để tự tử. Rất may bệnh nhi được đưa đến bệnh viện sớm và xử trí kịp thời.

Bệnh viện Nhi trung ương gần đây khám và điều trị cho nhiều trẻ vị thành niên có chấn động về tâm lý. (Ảnh: MINH KHÁNH)

Theo các bác sĩ, vị thành niên là độ tuổi rất nhạy cảm trước những tác động của môi trường, xã hội do những thay đổi về tâm sinh lý ở lứa tuổi này. Áp lực học tập, thi cử, bạo lực gia đình, bạo lực học đường... là một trong những nguyên nhân dẫn đến hành vi tự tử ở trẻ vị thành niên.

Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ghi nhận tình trạng tự tử xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 ở các trẻ từ 15-19 tuổi trên thế giới. Trung bình mỗi ngày, toàn cầu có khoảng 3.000 trẻ vị thành niên tự tử. Theo WHO, hiện có 20% trẻ em và vị thành niên có rối loạn tâm thần, 50% khởi phát ở độ tuổi 14. Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tàn tật ở trẻ vị thành niên. Nghiên cứu dịch tễ học của các quốc gia có thu nhập cao cho thấy có khoảng 8%-18% các rối loạn tâm thần ở trẻ em ở độ tuổi đi học.

Theo nghiên cứu gần đây nhất, tại Việt Nam, tỉ lệ mắc rối loạn tâm thần dao động 8%-29% ở trẻ em và vị thành niên. Trong đó, rối loạn tăng động giảm chú ý chiếm 14%, rối loạn cảm xúc là 11,5%, rối loạn ứng xử là 9%.

Dấu hiệu cảnh báo

Bác sĩ Đỗ Minh Loan, Trưởng Khoa Sức khỏe vị thành niên Bệnh viện Nhi trung ương, cho biết trẻ mắc rối loạn tâm thần tuổi học đường để lại hậu quả nặng nề, cách giải quyết vấn đề của trẻ hết sức bồng bột, manh động. Theo bác sĩ Loan, ở các đô thị lớn, tỉ lệ rối loạn tâm thần có vẻ có xu hướng cao hơn ở tỉnh, thành khác. Trẻ nữ cũng có tỉ lệ lo âu, trầm cảm, sang chấn tâm lý cao hơn so với trẻ nam. Trẻ sống trong gia đình có mâu thuẫn tỉ lệ rối loạn cao hơn so với các em trong gia đình có sự hòa hợp.

Tiến sĩ - bác sĩ Ngô Anh Vinh cho biết một trong những nguyên nhân thường gặp gây ra trầm cảm ở trẻ vị thành niên là do áp lực học tập, thi cử. Một số trẻ dễ rơi vào tình trạng sốc tâm lý và nghĩ đến chuyện tiêu cực, thậm chí muốn kết thúc cuộc đời sau những thất bại trong học tập, thi cử. Trong khi đó, vấn đề sức khỏe tâm thần, đặc biệt là tâm lý thanh thiếu niên tuổi học đường hiện chưa được chú trọng nhiều.

Ngoài ra, mâu thuẫn trong cuộc sống cũng là một trong những nguyên nhân khiến trẻ vị thành niên tự tử. Những mối quan hệ bất hòa, mâu thuẫn với gia đình, bạn bè, xã hội nhưng không được chia sẻ có thể khiến cho trẻ không tìm ra được những giải pháp để giải quyết. Trẻ dễ có những suy nghĩ tiêu cực, mất kiểm soát dẫn đến hành vi tự sát và xem việc tự sát như là một cách để giúp giải thoát khỏi những bế tắc trong cuộc sống.

"Trẻ vị thành niên (10 - 19 tuổi) là giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn, nhận thức chưa hoàn thiện, sẽ có hành vi bồng bột. Do vậy, cha mẹ cần theo dõi sát, thường xuyên các hành vi, cảm xúc của trẻ để phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường. Cần đặc biệt chú ý đến lời nói của trẻ khi thường xuyên đề cập đến cái chết, cảm giác tội lỗi hoặc chán chường tất cả mọi thứ. Trẻ sống trong tâm trạng buồn bã hoặc ủ rũ kéo dài, tính cách thất thường, dễ kích động hay nổi giận bất ngờ..." - bác sĩ Vinh tư vấn.