THIẾU HỤT LAO ĐỘNG LÀNH NGHỀ (*): Lấp khoảng trống giữa nhu cầu và thực tế

Tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề đang trở thành bài toán nan giải với nhiều doanh nghiệp (DN). Dù thị trường việc làm sôi động nhưng DN vẫn khó tuyển người, còn ứng viên lại chưa tìm được nơi phù hợp.

Học đi đôi với hành

Giữa "cơn khát" nhân lực chất lượng cao và kỳ vọng của người lao động (NLĐ), khoảng trống kết nối ngày càng rõ nét, đòi hỏi cả hai phía phải chủ động thay đổi để tìm được tiếng nói chung.

Anh Nguyễn Minh Khang (ngụ phường Bình Trưng, TP HCM), sinh viên (SV) năm cuối ngành công nghệ kỹ thuật điện - điện tử Trường CĐ Công nghệ Thủ Đức, vừa hoàn thành kỳ thực tập 3 tháng tại một công ty sản xuất nhựa. Khang cho biết những gì anh học ở trường khác xa với thực tế tại xưởng sản xuất. Thầy cô dạy đúng chương trình, nhưng máy móc ngoài thực tế lại hiện đại và khác hoàn toàn. Ngay tuần đầu tiên, công ty phải dành riêng để thực tập sinh làm quen lại từ đầu.

"SV, nhất là khối ngành kỹ thuật, không chỉ cần kiến thức lý thuyết mà còn cần được tiếp xúc sớm với môi trường làm việc thực tế. Nếu nhà trường tạo điều kiện thực tập từ đầu năm 2, SV sẽ tự tin và làm việc hiệu quả hơn khi ra trường" - Khang nhận xét.

Thực tế cho thấy nhiều trường vẫn còn nặng về lý thuyết, nhẹ kỹ năng nghề. Khoảng trống này cần được thu hẹp thông qua sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và DN.

Tốt nghiệp ngành kế toán nhưng thời gian qua, Trần Thị Huyền (SN 2002; ngụ phường An Khánh, TP HCM) vẫn loay hoay tìm công việc ổn định, dù đã gửi hơn chục hồ sơ. Với cô, rào cản lớn nhất của người mới ra trường là yêu cầu về kinh nghiệm làm việc.

"DN nào cũng yêu cầu ít nhất 1-2 năm kinh nghiệm, SV mới tốt nghiệp thì lấy đâu ra? Nhiều bạn đành chấp nhận làm không lương hoặc thử việc kéo dài để tích lũy kinh nghiệm" - Huyền cho biết.

Hiện nay, lao động trẻ không chỉ mong muốn mức lương phù hợp mà còn có cơ hội phát triển bản thân ở DN. Họ sẵn sàng nỗ lực và gắn bó lâu dài với DN nếu được hướng dẫn, có lộ trình học hỏi rõ ràng, thay vì bị bỏ mặc ngay từ đầu.

Là kỹ thuật viên với hơn 10 năm gắn bó tại một nhà máy cơ khí ở tỉnh Tây Ninh, anh Nguyễn Văn Hậu (SN 1992; ngụ phường Thủ Đức, TP HCM) đang cảm nhận rõ sức ép của quá trình chuyển đổi công nghệ. Sau đợt nhà máy cắt giảm nhân sự cuối năm ngoái, anh nghỉ việc và bắt đầu hành trình tìm việc mới nhưng liên tục bị từ chối.

"DN nói cần người biết lập trình máy CNC đời mới. Tôi quen làm thủ công rồi, DN bảo như vậy là không phù hợp với công nghệ hiện nay" - anh Hậu nhớ lại.

Không muốn bị tụt lại, Hậu chủ động học thêm khóa vận hành máy tự động để cập nhật kỹ năng. Anh cho rằng DN cần người giỏi nên NLĐ phải tự nâng cấp bản thân. Nếu không chịu học, không theo kịp công nghệ thì NLĐ sớm muộn gì cũng bị đào thải.

Không chỉ "tuyển người" mà là "tuyển đúng người"

Bà Trần Kim Trang, Giám đốc Kinh doanh nền tảng tuyển dụng Việc Làm Tốt, nhận định trong bối cảnh cạnh tranh việc làm ngày càng khốc liệt, DN không chỉ "tuyển người" mà là "tuyển đúng người" để ứng viên nhanh chóng hòa nhập, tạo ra giá trị thực tế và giảm chi phí, thời gian đào tạo.

Ngoài kỹ năng, DN ngày càng coi trọng tinh thần gắn bó và khả năng học hỏi liên tục của NLĐ. Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, công nghệ thay đổi từng ngày, NLĐ cần chủ động trau dồi kỹ năng mới để không bị tụt hậu.

"Kỹ năng mềm, kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, ứng dụng công nghệ... cũng đang trở thành "tấm vé cộng điểm" giúp NLĐ hòa nhập với môi trường sản xuất hiện đại" - bà Trang nhìn nhận.

Theo ông Trần Kinh Lợi, Giám đốc tuyển dụng Công ty CP Đầu tư Thương mại Quốc tế Sài Gòn Thiên Vương - DN chuyên đưa lao động sang các thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản làm việc - nhu cầu tuyển dụng ngày càng khắt khe và tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế. DN không chỉ đòi hỏi tay nghề của NLĐ mà còn quan tâm đến thái độ, ý thức và khả năng thích ứng.

"Muốn không bị tụt hậu, NLĐ phải chủ động học hỏi, rèn luyện tác phong và nâng cao trình độ để hội nhập với thị trường toàn cầu" - ông Lợi nhấn mạnh

Thực tế, nhiều DN có vốn đầu tư nước ngoài trong các lĩnh vực điện tử, cơ khí, thực phẩm, logistics… đang ưu tiên tuyển những nhân sự có thể vận hành dây chuyền tự động, làm việc cùng robot. Điều đó cho thấy yêu cầu về tay nghề, kỷ luật và tư duy đổi mới đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc đối với NLĐ trong thời đại công nghiệp 4.0.

Ông Đặng Nguyễn Nguyên Huân, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cơ khí Giao thông vận tải Sài Gòn, thừa nhận DN ông cũng đang "đau đầu" trong việc tìm người phù hợp. "Ứng viên nhiều nhưng người đáp ứng được yêu cầu thực tế lại rất ít. Chúng tôi từng tuyển 10 người, đào tạo 3 tháng nhưng chỉ còn 3-4 người trụ lại, vì không chịu được áp lực hoặc không phù hợp môi trường công nghiệp" - ông dẫn chứng.

Vì vậy, nếu DN chỉ lo tuyển người để làm được việc ngay mà không chú trọng đầu tư đào tạo thì tình trạng thiếu hụt nhân lực lành nghề sẽ còn kéo dài. Nguồn nhân lực chất lượng cao chỉ hình thành khi DN thật sự xem NLĐ là tài sản và tạo điều kiện để họ rèn luyện, phát triển lâu dài. 

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 3-11