Thiếu hụt lao động lành nghề

Các doanh nghiệp (DN) tại vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đang "chạy đua" tuyển dụng để bù đắp nhân sự thiếu hụt, nhất là lao động có kỹ thuật, tay nghề cao. Tuy nhiên, nghịch lý "có việc mà không có người" vẫn chưa tìm ra lời giải trọn vẹn.

"Tuyển mãi không đủ"

Ông Vũ Văn Trịnh, Trưởng Phòng Hành chính - Nhân sự Công ty CP Cơ khí Xây dựng Thương mại Đại Dũng (TP HCM), cho biết ngành cơ khí đang đối mặt tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực có tay nghề, nhất là lao động kỹ thuật cao.

Theo ông Trịnh, nguyên nhân là do khâu đào tạo chưa theo kịp nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Nhiều trường vẫn dạy theo hướng tổng quát, trong khi các lĩnh vực đặc thù như cơ khí chính xác hay kết cấu thép - vốn là "xương sống" của ngành - chưa được đầu tư bài bản. Số sinh viên (SV) tốt nghiệp có thể làm việc ngay rất ít.

Thực tế tuyển dụng cho thấy hiện nguồn nhân lực cơ khí chỉ đáp ứng khoảng 50% - 60% nhu cầu, khiến các DN trong ngành cạnh tranh gay gắt để thu hút người có tay nghề. Trong khi đó, việc sử dụng lao động nước ngoài lại vướng nhiều thủ tục.

Để khắc phục, một số DN đã chủ động mở chương trình đào tạo nội bộ và liên kết với các trường nghề, tổ chức huấn luyện ngắn hạn ngay tại nhà máy. "Chỉ sau 1-2 tháng, lao động phổ thông (LĐPT) có thể đạt tay nghề bậc 3/7; sau 6 tháng đến 1 năm, nếu có đam mê, họ đủ khả năng làm việc trong nước hoặc ra nước ngoài" - ông Trịnh nhận xét.

Không chỉ khối sản xuất, các ngành dịch vụ cũng đang "khát" nhân lực có kỹ năng. Ông Phù Chí Huy Khang, Trưởng Phòng Tuyển dụng Công ty TNHH Vietnam Concentrix Services (TP HCM), cho biết DN cần bổ sung khoảng 400 nhân viên chăm sóc khách hàng nhưng tuyển mãi vẫn không đủ.

"Chúng tôi hợp tác với trường đại học, tham gia ngày hội việc làm, tổ chức đào tạo kỹ năng và ngoại ngữ, song ứng viên đạt yêu cầu vẫn hiếm. Thách thức lớn nhất là tìm được người có đủ 3 yếu tố: kỹ năng giao tiếp, ngoại ngữ tốt và tinh thần làm việc bền bỉ" - ông Khang nêu thực tế.

Do cạnh tranh gay gắt, nhiều nhân viên dễ dàng chuyển việc khi có nơi trả lương cao hơn. Điều này buộc DN phải liên tục tuyển nhân sự mới và đào tạo lại, làm tăng chi phí vận hành.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở Công ty CP Đại Đồng Tiến, nơi đang cần hơn 70 LĐPT cho mùa cao điểm cuối năm. Dù đăng tin, treo băng-rôn, dán quảng cáo tuyển dụng khắp nơi, tỉ lệ ứng viên nhận việc chỉ đạt một phần nhỏ. "Nhiều người chỉ thích làm giờ hành chính, không tăng ca nhưng vẫn muốn lương 9-10 triệu đồng/tháng, DN rất khó đáp ứng với đặc thù sản xuất dây chuyền" - ông Nguyễn Thành Tài, Giám đốc Hành chính - Nhân sự Công ty CP Đại Đồng Tiến, băn khoăn.

Theo Sở Nội vụ TP HCM, từ đầu năm 2025 đến nay, nhu cầu tuyển dụng đã tăng hơn 25.000 vị trí so với cùng kỳ năm ngoái, chủ yếu tập trung ở nhóm LĐPT và kỹ thuật. Dự báo từ nay đến đầu năm 2026, thành phố sẽ bước vào cao điểm sản xuất - kinh doanh, kéo theo áp lực thiếu nhân công, nhất là sau Tết Nguyên đán, khi nhiều lao động ngoại tỉnh có xu hướng ở lại quê.

Đào tạo gắn với nhu cầu

TS Lê Đình Kha, Hiệu trưởng Trường CĐ Kỹ thuật Cao Thắng, nhìn nhận nhu cầu nhân lực kỹ thuật có tay nghề cao đang tăng nhanh, nhất là khi các DN công nghệ lớn mở rộng đầu tư tại TP HCM.

Theo TS Kha, chỉ riêng Intel đã cần 200 kỹ thuật viên trong năm nay. Trong khi đó, mỗi năm nhà trường chỉ đào tạo khoảng 3.200 SV, không đủ đáp ứng 10.000 vị trí tuyển dụng mà DN gửi đến. Các nhà máy thông minh, dây chuyền tự động hóa ngày càng phổ biến khiến DN cần nhân sự hiểu công nghệ, biết vận hành robot, xử lý hệ thống kỹ thuật phức tạp.

Tại Trường Trung cấp Bách khoa Miền Nam, ThS Trần Công Nam - Hiệu trưởng nhà trường - cho biết các ngành được DN "đặt hàng" nhiều nhất gồm công nghệ kỹ thuật ô tô, điện công nghiệp, kỹ thuật máy lạnh - điều hòa không khí và nghiệp vụ nhà hàng. "Trường đang đầu tư mở rộng thiết bị thực hành, tăng quy mô tuyển sinh để đón đầu nhu cầu nhân lực kỹ thuật trong những năm tới" - ông thông tin.

Tại Đồng Nai - địa phương có hơn 30 KCN, nhu cầu lao động tay nghề cao luôn ở mức lớn. Ông Nguyễn Đắc Vinh, Quản lý nhân sự Công ty TNHH Hwaseung Vina, cho biết DN đang cần tới 1.000 lao động, trong khi tuyển thợ thiết kế giày có tay nghề cao "rất khó". "Cạnh tranh giữa các DN cùng ngành khiến công nhân có nhiều lựa chọn hơn. DN mong các trường mở thêm ngành đào tạo may, cắt, thiết kế giày da để đáp ứng nhu cầu thực tế" - ông bày tỏ.

Công ty TNHH Advanced Multitech Việt Nam (Đồng Nai) cũng đang cần khoảng 1.000 lao động, trong đó 100 người biết tiếng Hoa và có chuyên môn kỹ thuật. Đại diện công ty cho rằng nguồn cung lao động biết ngoại ngữ, kỹ năng mềm và có tư duy sáng tạo còn hạn chế, cần được khắc phục thông qua việc đổi mới chương trình đào tạo nghề.

Trong khi đó, ông Lê Lê Tuấn, Giám đốc Nhân sự Công ty TNHH Furniture Resources (TP HCM), cho hay DN đang cần hơn 200 lao động kỹ thuật cao, song việc tuyển dụng "khó hơn cả tìm vàng". Công ty đang hợp tác với Trường CĐ nghề Việt Nam - Singapore, vừa tìm SV mới ra trường vừa cấp học bổng toàn phần cho các lớp đào tạo theo đơn đặt hàng. "SV sẽ học 50% tại trường, 50% thực hành tại DN. Cách làm này giúp đôi bên cùng có lợi - SV ra trường làm được việc, còn DN có ngay nguồn nhân lực phù hợp" - TS Lê Hùng Phong, Hiệu trưởng nhà trường, đánh giá.

Nhiều chuyên gia nhận định để khắc phục tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề, cần đổi mới căn bản giáo dục nghề nghiệp - tăng thời lượng thực hành, cập nhật thiết bị hiện đại và gắn chặt đào tạo với yêu cầu cụ thể của DN.