Bầu trời Syria tăng nhiệt

Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 24-9 tuyên bố Nga sẽ cung cấp cho quân đội Syria hệ thống phòng không S-300, một động thái phản ánh căng thẳng gia tăng giữa Nga và Israel và có thể đẩy cao nguy cơ ở mặt trận trên không tại quốc gia Trung Đông vốn chìm trong xung đột hơn 7 năm qua.

Nga đổi ý

Israel lâu nay vẫn phản đối một cuộc chuyển giao vũ khí như vậy trong lúc tiến hành hơn 200 cuộc không kích vào các mục tiêu liên quan tới Iran ở Syria trong 2 năm qua. Dù hậu thuẫn cho chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad, Moscow hầu như không đả động tới các vụ không kích này. Tuy nhiên, quan hệ Nga - Israel đã sứt mẻ kể từ khi máy bay quân sự Nga Il-20 bị Syria vô tình bắn hạ khi đang đáp trả một cuộc không kích của Israel, khiến 15 quân nhân thiệt mạng tuần rồi.

Hệ thống tên lửa S-300 của Nga trong một lần diễu binh tại Quảng trường Đỏ ở Moscow Ảnh: AP

Dù một mực đổ lỗi cho Israel nhưng những phản ứng của Moscow tuần trước tưởng như đã chấp nhận mất mát như một vụ tai nạn. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu hôm 24-9 bất ngờ thông báo quyết định sẽ đưa hệ thống tên lửa đất đối không S-300 tới Syria trong vòng 2 tuần tới để đáp lại sự coi thường của Israel đối với an nguy của quân nhân Nga. Ông Shoigu còn nhấn mạnh các phi công Israel đã cố ý dùng máy bay Nga làm lá chắn.

Trong cuộc điện đàm diễn ra sau đó với Tổng thống Putin, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nói "việc chuyển giao hệ thống vũ khí tân tiến vào những bàn tay vô trách nhiệm sẽ tăng cao nguy cơ trong khu vực". Ông khẳng định Israel sẽ tiếp tục bảo vệ an ninh và lợi ích của mình, ám chỉ nước này sẽ không ngừng các cuộc tấn công vào mục tiêu liên quan tới Iran, trong đó có các vũ khí cho phong trào Hezbollah do Iran hậu thuẫn ở Lebanon - được cho là có thể sử dụng để chống lại Israel trong tương lai. Các nhà phân tích Israel cho rằng việc chuyển giao S-300 cho Syria sẽ gây thêm nguy cơ và phức tạp cho các chiến dịch của Israel.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng cảnh báo Nga sẽ phạm "sai lầm lớn" nếu cung cấp cho Syria hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton hôm 24-9 nhấn mạnh hành động của Nga là "sự leo thang đáng kể".

Không thay đổi cuộc chơi?

Dù vậy, vẫn có ý kiến cho rằng sự hiện diện của S-300 có thể không làm thay đổi cục diện cuộc chiến, bởi quân đội Israel được cho là đã chuẩn bị cho một kịch bản như vậy hàng chục năm rồi và sẵn sàng đương đầu, thậm chí phá hủy các hệ thống nếu cần! Cựu giám đốc tình báo quân đội Israel Amos Yadlin cảnh báo sự hiện diện của S-300 sẽ làm tăng nguy hiểm bởi sự vận hành thiếu chuyên nghiệp của Syria, trước hết là với chính không quân Nga và tiếp đó là Israel, Mỹ và liên minh cũng như hàng không dân dụng.

Tuy nhiên, nhà phân tích quốc phòng người Pháp François Heisbourg cho rằng S-300 sẽ do Nga vận hành chứ không phải Syria. "Người Nga cẩn trọng và có những sắp xếp với Israel. Về cơ bản, đó là cảnh báo trước cho Nga; nếu Israel muốn đánh bom Iran hay Hezbollah ở Syria thì Nga sẽ không khai hỏa. Nhưng đừng đi quá mục tiêu đó" - ông Heisbourg phân tích, đồng thời cho rằng tên lửa mới sẽ không thay đổi cuộc chơi trừ khi Israel vượt ra khỏi khuôn khổ.

Không giống như hệ thống S-200 của Syria mới "lỡ bắn hạ máy bay Nga", tên lửa S-300 thuộc thế hệ tiên tiến hơn, có hệ thống điện tử để tránh nhắm phải máy bay nhà. Tuy nhiên, vượt lên trên những năng lực vượt trội của hệ thống phòng không mới, đe dọa lớn hơn có thể là một sự chệch đường ray trong quan hệ Nga - Israel. Quyết định chuyển giao vũ khí của Moscow cho thấy cuộc khủng hoảng đối với vụ máy bay Nga bị bắn hạ không dễ dàng trôi qua.