Chìa cành “ô liu” cho Trung Quốc?

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte hôm 18-10 đến Trung Quốc với mục tiêu xoa dịu nhằm giảm bớt căng thẳng giữa hai nước trong vấn đề biển Đông.

Thay đổi lớn về lập trường

Ông Richard Javad Heydarian, giáo sư về khoa học chính trị tại Trường ĐH De La Salle (Philippines), đánh giá việc ông Duterte thăm Trung Quốc vài tháng sau khi nhậm chức đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong lập trường của Manila kể từ khi Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) ra phán quyết về vụ kiện biển Đông hồi tháng 7 qua.

Dư luận chờ xem hai bên sẽ khôi phục quan hệ đến mức nào nhân chuyến thăm 4 ngày này. Ngoài ra, người ta còn có thể biết rõ hơn ông Duterte dứt khoát đến đâu trong ý định xích lại gần Trung Quốc và xa lánh đồng minh Mỹ.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte trả lời phỏng vấn Tân Hoa Xã trước thềm chuyến thăm Trung Quốc Ảnh: Tân Hoa Xã

Trước thềm chuyến đi, ông Duterte tiếp tục cho thấy sự mập mờ trong chính sách đối ngoại. Một mặt, ông khẳng định không mặc cả vấn đề chủ quyền ở biển Đông, cũng như sẽ đề cập phán quyết của PCA khi gặp giới lãnh đạo Trung Quốc. Mặt khác, ông tiếp tục chìa cành “ô liu” cho Bắc Kinh khi đề xuất hợp tác không chỉ về kinh tế, mà còn cả quân sự, với nước chủ nhà.

Chưa hết, trả lời phỏng vấn kênh truyền hình Phượng Hoàng (Hồng Kông) hôm 17-10, ông Duterte khẳng định sẵn sàng tập trận chung với Trung Quốc và Nga, trong lúc tái khẳng định không tiếp tục làm thế với đồng minh lâu năm Mỹ. Ông còn nói thêm sẽ tìm mua vũ khí của Trung Quốc dù số lượng không nhiều.

Tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng dẫn lời một số nhà phân tích ở Trung Quốc cho rằng Bắc Kinh sẽ “chấp nhận” và “hoàn toàn thấu hiểu” việc ông Duterte nêu vấn đề tranh chấp lãnh thổ ở biển Đông bởi áp lực về chính trị, xã hội trong nước.

Dù vậy, nếu gây sức ép quá mức về vấn đề này, ông Duterte không chỉ làm phật lòng nước chủ nhà mà còn có thể phá hỏng những mục tiêu chính của chuyến thăm: cải thiện quan hệ song phương, tìm kiếm viện trợ kinh tế và thỏa thuận kinh doanh.

Giới truyền thông Philippines cho biết khoảng 400 lãnh đạo doanh nghiệp tháp tùng ông Duterte đến Trung Quốc và hai bên dự kiến ký kết các thỏa thuận trị giá nhiều tỉ USD.

Lá bài kinh tế

Nước chủ nhà cũng đang tích cực sử dụng lá bài kinh tế để lôi kéo Philippines dưới thời ông Duterte. Người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc hôm 18-10 cho biết Bắc Kinh muốn củng cố và mở rộng hợp tác kinh tế, thương mại với Manila, trong đó có nhập khẩu trái cây và phát triển hạ tầng. Ngoài ra, Trung Quốc sẽ khuyến khích doanh nghiệp nước này đầu tư vào Philippines.

Tân Hoa Xã cũng “ve vãn” Philippines khi cho rằng chuyến thăm của ông Duterte có thể là cơ hội để khôi phục niềm tin và đưa quan hệ song phương trở lại đúng quỹ đạo.

Tuy nhiên, một số chuyên gia nói với đài VOA rằng không dễ để quan hệ Trung Quốc - Philippines tốt trở lại sau nhiều năm căng thẳng, nhất là khi vấn đề biển Đông vẫn là cái gai không nhỏ.

Bà Aileenn Baviera, giáo sư Trường ĐH Philippines, nhận định chuyến thăm của ông Duterte khó đem lại giải pháp cuối cùng nào cho vấn đề biển Đông. Thay vào đó, Manila hy vọng các cuộc hội đàm cấp cao với Bắc Kinh có thể dẫn đến những thỏa thuận nhất định, như ngư dân hai nước cùng đánh bắt tại bãi cạn Scarborough.

Mặt khác, như ông Heydarian chỉ ra, ông Duterte sẽ đi quá xa nếu thực sự cắt đứt quan hệ quân sự với Mỹ bởi quân đội Philippines phụ thuộc nhiều vào đồng minh lâu năm này về mặt tình báo, tài chính, hỗ trợ hậu cần và huấn luyện.

Một số chuyên gia cảnh báo bước đi đơn phương này, nếu xảy ra, có thể khiến tình hình khu vực thêm bất ổn giữa lúc Trung Quốc tiếp tục lấn tới và Mỹ sắp có tổng thống mới.