Khốn khổ người da đen ở Mỹ (*): Khủng hoảng triền miên

Tỉ lệ thất nghiệp của người Mỹ da đen hiện vẫn rất cao, 8,8% so với 4,5% ở người da trắng, trong khi cả nước khoảng 5%. Khoảng cách về tỉ lệ thất nghiệp giữa 2 nhóm chủng tộc này đã nới rộng hơn cách đây 15 năm hoặc trong những năm ngay trước thời kỳ suy thoái kinh tế.

Dễ dàng thất nghiệp

Nhiều người nêu trình độ học vấn là nguyên nhân chính gây nên sự chênh lệch về tỉ lệ thất nghiệp: Số người Mỹ da trắng có bằng đại học nhiều hơn hẳn người da đen, 41% so với 22%. Thế nhưng, theo báo The Atlantic, dữ liệu của Viện Chính sách Kinh tế cho thấy sự khác biệt trình độ học vấn không thể lý giải một cách trọn vẹn về khoảng cách tỉ lệ thất nghiệp giữa người da trắng và da đen ở Mỹ.

Tỉ lệ người Mỹ da đen thất nghiệp luôn tương đương hoặc cao hơn người da trắng có trình độ học vấn thấp hơn họ Ảnh: MICHIGAN RADIO

Theo công trình nghiên cứu của ông Valerie Wilson, nhà kinh tế tại Viện Chính sách Kinh tế, trường hợp có cùng trình độ học vấn như nhau, tỉ lệ người Mỹ da đen thất nghiệp cao gần gấp đôi người da trắng. Cụ thể, với những trường hợp cùng có bằng cử nhân hoặc cao hơn, người Mỹ da đen thất nghiệp ở mức 4,1%, trong khi người da trắng là 2,4%. Với những người không hoàn tất bậc trung học, tỉ lệ thất nghiệp ở người Mỹ da trắng là 6,9%, trong khi người da đen tới 16,6% - cao hơn gần 2,5 lần.

Ông Wilson chỉ ra ở mỗi trình độ học vấn, tỉ lệ người Mỹ da đen thất nghiệp luôn ở mức tương đương hoặc cao hơn người da trắng học thấp hơn. Chẳng hạn, tỉ lệ thất nghiệp ở người da trắng chỉ có bằng tốt nghiệp bậc trung học là 4,6% so với 4,1% ở người da đen có ít nhất một bằng đại học.

Các nhà xã hội học, kinh tế và các chuyên gia đã nêu ra những nguyên nhân khác nhau đẩy nam giới da đen dễ rơi vào tình trạng thất nghiệp, như: thiếu rèn luyện, mất việc làm trong khu vực công, tỉ lệ tù tội cao (hơn đàn ông da trắng ít nhất 5 lần), không được sử dụng các mạng lưới xã hội một cách bình đẳng và tình trạng phân biệt đối xử công khai.

Chịu thiệt hại nhiều nhất

Cuộc sống thường ngày của người Mỹ da đen bị khủng hoảng vì phải đối mặt sự phân biệt đối xử ngay trước khi đi tìm việc. Không như các bạn da trắng cùng trang lứa, học sinh da đen ít có khả năng được học ở những trường trung học uy tín - được xem là bước đệm tạo cơ hội nắm bắt các mối quan hệ hoặc đặt một chân vào thế giới việc làm.

Đầu năm nay, không biết vô tình hay hữu ý, hạ nghị sĩ Paul Ryan ở bang Wisconsin đã khiến cả nước Mỹ chú ý đến vấn đề thất nghiệp của người gốc Phi nói chung khi tuyên bố xảy ra tình trạng mất văn hóa ở những nam giới không làm việc và sự xuất hiện những kẻ thậm chí không nghĩ đến làm việc hoặc học biết giá trị về văn hóa nghề nghiệp.

Nhiều người cho rằng bình luận của ông Ryan mang tính chất phân biệt chủng tộc nhắm vào người da đen dù ông quyết liệt phủ nhận. Thế nhưng, dư luận đánh giá nhận thức của nghị sĩ này về chủng tộc và việc làm có thể không vượt ra ngoài quan điểm của những người Mỹ da trắng khác. Theo báo The New York Times, từ năm 2012, 40% người Mỹ da trắng đã có suy nghĩ người da đen không làm việc chăm chỉ như họ, 45% nhận xét người da đen thiếu nghị lực và động cơ thoát nghèo.

Luật pháp Liên bang Mỹ cấm phân biệt chủng tộc và một số công ty nước này khẳng định đã có các chính sách nhằm đẩy mạnh tính đa dạng của lực lượng lao động. Tuy nhiên, ông Steven Pitts, chuyên gia về chính sách lao động tại Trung tâm Lao động thuộc Trường ĐH California, thừa nhận chủ nghĩa phân biệt chủng tộc vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến thực tế tuyển dụng lao động. Ông Pitts nhấn mạnh tệ phân biệt chủng tộc ở các bậc học cao, hệ thống tư pháp và thị trường nhà ở còn tác động mạnh hơn nhiều so với thành kiến cá nhân.

Trong khi đó, theo báo Washington Post, bức tranh kinh tế đối với người Mỹ da đen còn xấu hơn những gì các con số thống kê thể hiện. Tỉ lệ thất nghiệp chỉ có giá trị đánh giá những người sống ở nhà và tích cực tìm việc, trong khi nhiều người Mỹ da đen không sống ở nhà và không thể tìm việc vì đang ngồi tù.

Tình trạng phân biệt đối xử trên thị trường việc làm cũng đào sâu hơn sự bất bình đẳng về chủng tộc. Các cuộc nghiên cứu cho thấy tiền án không chỉ khiến người da đen khó tìm việc hơn mà còn gây bất lợi hơn cho họ trong cuộc sống. Chẳng hạn, họ chẳng mấy hy vọng nhận được cơ hội thứ hai (nếu có) từ các nhà tuyển dụng.

Báo The Telegraph cho rằng thời gian gần đây, người da đen là những người chịu thiệt hại nhiều nhất ở Mỹ. Cụ thể, 25% hộ gia đình da đen sống dưới mức nghèo khó, so với 8% hộ gia đình da trắng. Tệ hơn, 1/3 trẻ da đen sống trong cảnh nghèo túng. Suốt 50 năm qua, tỉ lệ thất nghiệp của người da đen luôn “ổn định” ở mức cao hơn 2 lần so với người da trắng. Trong bối cảnh bạo lực súng đạn ở Mỹ đang gia tăng, người da đen chịu khổ sở nhiều nhất vì họ nhiều khả năng giết người gấp 6 lần và trở thành nạn nhân của các vụ giết người gấp 7 lần so với người da trắng.

Đầu năm nay, hạ nghị sĩ G.K Butterfield, Chủ tịch Hội Các nghị sĩ Mỹ gốc Phi, đã phải thốt lên: “Người da đen đang trong tình trạng khẩn cấp”.

Kỳ tới: Cuộc đấu tranh lâu dài