Nhân vật bí ẩn Abubakar Shekau

Không ai biết Shekau bao nhiêu tuổi. Có người nói y chỉ 35, lại có tin bảo đã 44. Theo nhật báo The Washington Post, 2 lần bị quân đội Nigeria khai tử nhưng lần nào Shekau cũng tái xuất giang hồ hoành tráng hơn với những chiến dịch khủng bố đẫm máu, gieo rắc nỗi sợ hãi cho người dân Nigeria với các tuyên bố cực kỳ bá đạo: “Ta bắt cóc nữ sinh trường học dạy theo kiểu phương Tây khiến quý vị bất an. Ta cho rằng cần phải chấm dứt giáo dục kiểu Tây. Ta bắt cóc con gái quý vị để bán. Thượng đế bảo ta nên bán, ra lệnh cho ta bán” (trích video ngày 5-5-2014 về vụ bắt cóc 276 nữ sinh Nigeria).

Kỳ bí, phức tạp

Lý lịch của Abubakar Shekau nói chung không rõ ràng. Theo đài BBC, Shekau sinh ra ở Niger, thuộc bộ tộc Kanuri. Tuy nhiên, y tự khai sinh ở Shekau, một thị trấn vùng biên giới Niger và Nigeria, trong một gia đình bần nông theo đạo Hồi vào thập niên 1970.

Shekau là cái nôi của vương quốc Hồi giáo Sokoto xưa (bao gồm các nước Nigeria, Cameroon, Chad và Niger) mà ngày nay Boko Haram muốn tái lập và thống trị. Có thể thấy việc Shekau tự nhận là người đến từ Shekau là có hậu ý về mặt chính trị.

Abubakar Shekau, kẻ cầm đầu Boko Haram Ảnh: CNN

Là tín đồ Hồi giáo ngoan đạo, Shekau học giáo lý cơ bản hết sức chăm chỉ. Y kết tư tưởng cực đoan của Sunni, 1 trong 4 trường phái chính của đạo Hồi. Shekau từng học Trường Đại học Luật và Nghiên cứu Hồi giáo Borno. Không có khiếu ăn nói, học hành nghiêm chỉnh, mọt sách chính hiệu là các đặc điểm của y.

Năm 1990, theo tổ chức châu Phi International Crisis Group, Shekau đến Maiduguri - thủ phủ bang Borno, nơi sản sinh Boko Haram - để tầm sư học đạo. Tại đây, đầu năm 2000, thông qua một người bạn đồng chí hướng là Mamman Nur, y gặp Muhammad Yusuf, nhà sáng lập Boko Haram và tôn người này làm thầy. Shekau trở thành người tâm phúc và phó tướng của Yusuf kể từ đó.

Một số tài liệu hiếm hoi mô tả Shekau là một con “sói độc”, một nhà tri thức (từng học thần học) nhưng hành động như một gã côn đồ giết người không gớm tay. Có tin đồn lúc ở Maiduguri, y từng được điều trị ở bệnh viên thần kinh - tâm thần nhưng chẳng bao lâu thì trốn viện.

Shekau được cho là thông thạo 4 thứ tiếng. Ngoài tiếng mẹ đẻ là Kanuri, Shekau còn biết tiếng Hausa, tiếng Ả Rập và tiếng Anh mà y thường dùng trong các video clip.

Từng bị khai tử thì không sợ chết

Shekau đã bị chính phủ Nigeria và Cameroon khai tử không chỉ một lần. Gần đây nhất, ngày 21-9-2014, quân đội Cameroon cho biết trong trận đánh ác liệt giữa Boko Haram và quân Cameroon đêm 20 rạng sáng 21-9 tại Gambaru, vùng biên giới Nigeria - Cameroon, Shekau đã tử trận. Trước đó, ngày 12 và 14-9-2014, quân đội Nigeria cũng loan báo đã hạ được Shekau trong trận đánh ở Kodunga.

Để chứng thực, quân đội Cameroon tung lên mạng xã hội bức ảnh chụp thi thể một người để râu giống hệt Shekau. Tuy nhiên, một số tờ báo địa phương tin rằng người chết là người đóng thế cho y. Sử dụng người đóng thế là “món ruột” của Shekau.

Một số chuyên gia quốc tế cũng không tin. Nhà báo Ryan Cummings viết trên tờ The Times: “Đây là lần thứ 5 hoặc thứ 6, chúng tôi nghe tin y chết”. Sau đó, đầu tháng 10-2014, hãng tin AFP có được một cuộn băng video cho thấy Shekau vẫn còn sống. Y còn chế nhạo quân đội Cameroon tung tin vịt để che giấu thất bại quân sự.

Lần đầu tiên Shekau bị lực lượng an ninh Nigeria khai tử là vào năm 2009. Lúc đó, y là phó tướng của Muhammad Yusuf. Shekau thừa nhận y bị thương ở chân, bị cảnh sát bắt sống và sắp bị bắn tại chỗ thì được một nhân viên tình báo Nigeria cứu sống “theo lệnh của Allah”.

Sau khi Yusuf bị Nigeria bắt và chết bất minh trong tù tháng 7-2009, Shekau lên thay thế. Có tin nói Shekau cưới 1 trong 4 bà vợ của Yusuf và nhận mấy đứa con của thầy làm con nuôi. Y làm như vậy để bảo toàn lực lượng và tính “thuần khiết” của Boko Haram. Từ dạo ấy, không ai còn thấy y xuất hiện trước đám đông.

Boko Haram trở nên cực đoan, manh động và hiếu chiến hơn. Năm ngoái, có tin tổ chức này đã san bằng 2 thị trấn ở miền Bắc Nigeria, tàn sát 2.500 người dân. Boko Haram còn gây sốc cả thế giới khi dùng những bé gái chừng 10 tuổi đánh bom liều chết 2 lần, cũng ở miền Bắc Nigeria, làm thiệt mạng ít nhất 19 người.

Đề cập sự tàn bạo vô song nêu trên, Martin Ewi, một học giả ở Viện Nghiên cứu an ninh, có trụ sở ở Pretoria - Nam Phi, giải thích trên đài truyền hình Pháp France 24: “ Đã thoát chết trong gang tấc mấy lần, Shekau không tin rằng sẽ gặp may mắn lần sau nếu bị lực lượng an ninh Nigeria bắt được. Từng ở trong miệng cá sấu cho nên Shekau muốn trở lại để giết cá sấu”. Điều đó có nghĩa là Shekau trả thù là chính chứ không phải vì lý tưởng.

Kỳ tới: Những điều mắt thấy tai nghe

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 2-3