Thu phí đọc báo điện tử: Cuộc chiến với mạng xã hội

Bất chấp thói quen miễn phí phổ biến của độc giả châu Á, nhiều tòa soạn báo chí một số nước ở lục địa đông dân nhất thế giới quyết định dựng "bức tường phí", thu phí báo điện tử như một cách chống chọi cuộc khủng hoảng kinh tế ngày càng trầm trọng.

Những thử nghiệm thất bại

Đa số tòa soạn chọn hình thức bức tường thu phí mềm (soft payment). Trang chủ và các chuyên mục ở trang nhất không bị giới hạn, song nếu người dùng truy cập quá khoảng 5-10 bài mỗi tháng chẳng hạn, họ sẽ phải trả tiền. Tuy nhiên, một số tờ báo ở Trung Quốc thử nghiệm mô hình thanh toán trực tuyến như thế này không nhận kết quả như mong muốn.

Đơn cử, Nhật báo Ôn Châu, Tin tức Tiêu Tương buổi sáng, Nhật báo Nam Phương đô thị thực hiện các dịch vụ thu phí nhưng cuối cùng đều phải hủy bỏ do sự sụt giảm nghiêm trọng lượng độc giả. Nhất là khi thông tin phần nhiều được người dân tìm đọc trên trang mạng xã hội (MXH) Weibo hay các trang web tin tức tổng hợp như Sina, Sohu.

Quảng cáo của web Blendle với phí thuê bao 9,99 euro/tháng, độc giả được đọc 87 tạp chí, 19 nhật báo và hơn 2 triệu bài báo. Tất cả trong một! Ảnh: Blendle

Do phát hành thông tin nhanh chóng và kịp thời, nội dung ngắn gọn, tiện lợi cũng như tính tương tác cao nên số lượng người đọc báo trên MXH hay trang tin tổng hợp gia tăng.

Lý giải về xu hướng đọc báo qua mạng xã hội, truyền thông Trung Quốc cho rằng đó là do số người tiếp cận công nghệ ngày càng nhiều và trẻ hóa. Theo khảo sát của Weibo - MXH sử dụng phổ biến ở Trung Quốc vào năm 2020, số người sử dụng Weibo là 465 triệu người, chiếm 80% là đối tượng sinh sau năm 1990 và người dùng nữ nhiều hơn.

Chính vì được tiếp cận với các sản phẩm công nghệ từ rất sớm nên các đối tượng này dần hình thành nhu cầu tiếp cận thông tin qua MXH hay trang tin tổng hợp vì nhiều tiện ích. Giới trẻ tiếp cận thông tin báo chí qua MXH với tuần suất từ 2-10 lần/ngày.

Ông Liễu Bân Kiệt – người đứng đầu Tổng cục Báo chí và Xuất bản Trung Quốc – nói rằng nội dung ngắn gọn trên MXH đáp ứng được nhu cầu đọc "kiểu mì ăn liền" của phần nhiều cư dân mạng. Đó là chưa kể đến việc không ít người có thói quen "vọc" điện thoại ngay khi vừa thức dậy. Hiện tại, tổng lượt đọc trung bình hàng ngày trên Weibo đạt khoảng 850.000 và lượt đọc tối đa của một bài báo là hơn 4 triệu. Theo thống kê của trang Sina, 64% người đọc nhấn vào các đường link chia sẻ trên MXH, tích cực thảo luận về những vấn đề bài báo đưa ra. Tính chất tương tác cao là ưu điểm vượt trội, thu hút nhiều người đọc báo qua các MXH.

Bước đi tiên phong của Úc

Sự trỗi dậy của trào lưu đọc báo trên MXH không chỉ ở châu Á, trào lưu nổi lên rất nhanh và rất mạnh ở phương Tây từ nhiều năm trước. Khảo sát của Pew Research Center cho thấy số người trưởng thành đọc báo chính thống trên Facebook ở Mỹ là 40%. Theo một báo cáo năm 2014 từ Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters (RISJ), nhiều độc giả đang truy cập tin tức qua MXH hơn là sử dụng công cụ tìm kiếm hoặc truy cập trực tiếp vào trang web của các tờ báo.

Trong cuộc chiến với MXH, có lẽ Úc là quốc gia mạnh tay khi Quốc hội nước này thông qua bộ luật đàm phán nội dung tin tức, tạo lập "vòng kim cô" với các công ty công nghệ hồi đầu năm nay. Theo đó, luật buộc Facebook, Google trả tiền cho các hãng truyền thông nếu sử dụng tin tức, nhằm bảo vệ ngành báo chí độc lập bị ảnh hưởng nặng nề bởi các gã khổng lồ công nghệ toàn cầu. 

Facebook cam kết đầu tư ít nhất 1 tỉ USD để hỗ trợ báo chí trong 3 năm tới sau khi giải quyết tranh chấp với Úc Ảnh: AP

Chốt hạ, Facebook cam kết đầu tư ít nhất 1 tỉ USD để hỗ trợ báo chí trong 3 năm tới sau khi giải quyết tranh chấp với Úc. Thế nhưng dù thỏa hiệp với giới chức Úc, Facebook vẫn nhắc lại mối quan ngại của họ về các khoản phí tin tức bị bắt buộc.

Đọc bài nào, trả tiền bài đó

Ngoài cuộc chiến chống đại gia công nghệ toàn cầu, một số nền báo chí tìm cách liên kết hoặc công cụ để tăng lợi nhuận từ độc giả. Tại Hà Lan, nền tảng tin tức trực tuyến Blendle ra mắt nhiều tính năng xã hội thu hút nhiều bạn đọc trẻ và tăng tương tác với người dùng.

Blendle, nơi tổng hợp các bài báo từ nhiều tờ báo và tạp chí khác nhau, cho phép người dùng (hiện phục vụ khu vực Hà Lan và Đức) trả tiền cho mỗi bài báo trực tuyến.

Trang web cũng ra mắt tính năng hoàn tiền trong trường hợp người đọc không thích bài báo mà họ đã mua, theo đó họ có thể lấy lại tiền sau khi đưa ra lý do phù hợp. Theo Blendle, tính năng này trên thực tế đã thúc đẩy người đọc chịu chi nhiều hơn cho trang web.

Với việc ngành báo chí đang gặp khủng hoảng do doanh thu quảng cáo giảm nhanh, mô hình "iTunes dành cho báo chí" của Blendle, nơi cho phép người dùng chỉ trả tiền cho những thông tin họ đọc, có thể cách mạng hóa thị trường nội dung. Giá của mỗi bài báo do từng nhà xuất bản nội dung quy định và Blendle giữ 30% số tiền người đọc chi trả.

Trang web của Blendle cũng hấp dẫn bạn đọc nhờ nhiều tính năng xã hội hơn, như người dùng có thể theo dõi những độc giả khác, cũng như các nhà báo cụ thể và có thể dễ dàng chia sẻ các bài báo không chỉ trên các trang MXH như Facebook và Twitter mà còn trong chính Blendle.