Nửa cuối thế kỷ 19, khi tiến hành xâm lược VN, thực dân Pháp phải liên tục đối phó với các phong trào đấu tranh của nhân dân ta. Quá trình thiết lập chính quyền thực dân cũng là quá trình diễn ra các cuộc đàn áp khốc liệt. Hàng vạn người VN yêu nước bị bắt bớ, giam cầm, giết hại. Tòa án, nhà tù, bót cảnh sát..., những công cụ của chính quyền thực dân để đối phó với phong trào yêu nước của người VN, đã được nhanh chóng xây dựng.
Sau khi ổn định bộ máy hành chính ở Bắc Kỳ, chính quyền thực dân đã quyết định xây dựng gấp giữa Hà Nội một nhà tù kiên cố.
Xóa làng nghề, dựng nhà tù
Ngày 16-4-1896, việc đấu thầu xây dựng công trình nhà tù được tổ chức. Hai người Pháp là Levache và Fournier Tre’lluyer trúng thầu. Chi phí ước tính cho toàn bộ công trình hơn 121.200 đồng Đông Dương. Nhà tù này nằm trọn trên mảnh đất hình thang diện tích gần 13.000 m2, thuộc thôn Phụ Khánh, tổng Vĩnh Xương, huyện Thọ Xương cũ. Thôn Phụ Khánh chuyên làm các loại hỏa lò bằng đất nung nên nhà tù này còn được gọi là Hỏa Lò.
Từ đây, những cư dân làm nghề thủ công phải dời đi, cảnh quan tươi đẹp bị triệt phá, những ngôi chùa cổ kính như Lưu Ly, Bích Thư, Bích Họa bị dỡ bỏ... Thay vào đó là nhà tù Hỏa Lò, một địa danh chất chứa tầng tầng lớp lớp tội ác mà thực dân Pháp gây ra cho nhân dân VN.
Nhà giam và xà lim tại nhà tù Hỏa Lò. Ảnh: Đ.Khuyên
Nhà tù Hỏa Lò ở ngay trung tâm Hà Nội. Bên cạnh Hỏa Lò là Tòa Đại hình và Sở Mật thám. Tổng thể này tạo thành bộ ba chân kiềng: nhà tù – tòa án – Sở Mật thám, có tác dụng đàn áp phong trào yêu nước của nhân dân VN.
Hỏa Lò gồm khu ngoài và khu trong. Khu ngoài có trạm lính canh, trại giam tù người Âu, trại giam tù nhân nữ, khu bếp, nhà xưởng...; khu trong gồm 9 trại giam và các xà lim, hầm tối kiên cố.
Hỏa Lò bắt đầu giam người từ năm 1899. Công suất nhà tù này theo thiết kế ban đầu chỉ đủ giam 500 tù nhân, song thực dân Pháp đã cải tạo, thu hẹp nhà kho, trạm xá, tăng cường cùm xích để tăng diện tích nơi giam tù. Từ năm 1917, nhà tù thường chứa hơn 800 tù nhân. Như vậy, ngót một nửa số tù nhân phải nằm đất. Họ phải thay phiên nhau người nằm, người ngồi.
Vắt kiệt sức tù nhân
Nhà tù lợp ngói, tường dày, quét vôi xám. Mỗi phòng giam chỉ có một cửa ra vào bằng sắt và vài ô cửa sổ nhỏ trổ sát mái khiến bên trong rất tối tăm, ngột ngạt. Thùng phân lưu động để ở góc phòng gây ô nhiễm nghiêm trọng. Mãi sau những năm 1920, trong phòng giam mới được xây hố xí cố định.
Tù nhân bị giam ở Hỏa Lò mỗi ngày ăn 2 bữa cơm do nhà thầu nấu bằng gạo mục, rau muống già, cá khô có dòi hoặc cá nhỏ đã bị ươn, thịt trâu dai, thịt lợn sề... Tù nhân được ra sân đi dạo và tắm rửa mỗi ngày 15-30 phút. Tất cả trần truồng đứng dội nước thật nhanh quanh một bể tròn xây giữa sân, dưới sự kiểm soát của lính gác, cai ngục.
Khác với phòng giam, xà lim có sức chứa nhỏ hơn. Xà lim án chém ở Hỏa Lò giam 1-2 người. Tường xà lim dày 40 cm, cao hơn 3 m, từ trong ra ngoài quét hắc ín đen kịt gây cảm giác như một nấm mồ. Sát mái xà lim chỉ có một lỗ thông hơi nhỏ.
Mỗi xà lim dài 2 m, rộng 2 m. Hai bên sát tường là bục xi măng rộng 60 cm, trên mỗi bục chôn một chiếc cùm bằng gang, hệ thống khóa đặt ở bên ngoài. Người tù bị cùm 1 hoặc 2 chân suốt ngày đêm. Cửa ra vào chỉ hé mở khi cai ngục đưa thức ăn vào.
Xà lim dùng để nhốt những tù nhân bị coi là nguy hiểm, những người bị án tử hình và những người bị trừng phạt vì vi phạm quy chế nhà tù. Ở xà lim, tù nhân ăn, ngủ, tiêu, tiểu tại chỗ. Tù nhân bị giam trong xà lim chỉ sau một thời gian ngắn là chân chậm, mắt mờ, ghẻ lở đầy mình do thiếu vệ sinh, thiếu ánh sáng và thiếu cả dưỡng khí.
Từ năm 1909, Hỏa Lò trở thành nơi đặt máy chém. Có 3 nhân viên chuyên nghiệp làm nghề “đao phủ” chặt đầu tử tù.
Chế độ giam cầm hà khắc, lao dịch nặng nề, sống trong môi trường thiếu vệ sinh nghiêm trọng, ăn uống kham khổ... đã nhanh chóng vắt kiệt sức tù nhân. Nhiều tù nhân ở Hỏa Lò đã chết trước khi mãn án.
|
|
Kỳ tới: Đấu tranh và học tập
và quét mã QR
Bình luận (0)