Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Hồ Chí Minh tuyên đọc vào ngày 2-9-1945 tại thủ đô Hà Nội là một kiệt tác chính trị và đã có lịch sử 70 năm nên các nhà nghiên cứu trong, ngoài nước đã đủ thời gian để “soi” từng con chữ, đã khai thác đầy đủ ý nghĩa của ngôn từ và mô tả tầm vóc thời đại của tư tưởng Hồ Chí Minh. Kiệt tác ấy còn là những giá trị văn hóa tinh thần không bao giờ cạn nguồn cảm hứng.
Lời nói đi vào lòng dân
70 năm đã trôi qua nhưng tiếng nói Bác Hồ vẫn còn vang vọng đến ngày nay: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”. Lời nói bình dị ấy không có trong văn bản tuyên ngôn độc lập nhưng đã đi vào lòng người dân Việt Nam vì nó chứa đựng truyền thống đại đoàn kết toàn dân trường tồn hàng ngàn năm lịch sử. Lời nói ấy như mang âm hưởng “Nam quốc sơn hà”, “Hịch tướng sĩ”, “Đại cáo bình Ngô” và ngang tầm thời đại.
Hồ Chí Minh đã nhắc đến tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ, tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp để thế giới hiểu rằng những giá trị cao đẹp của loài người không xa lạ với cách mạng Việt Nam. Mặt khác, sự trích dẫn ấy cũng như một thông điệp gửi đến những thế lực thực dân, đế quốc đang chia phần thuộc địa sau chiến tranh thế giới thứ hai.
Thông điệp đó là lời nhắc nhở, cảnh báo trực tiếp đối với thực dân Pháp và đế quốc Mỹ - họ đều là phe đồng minh nhưng nếu lại xâm lược Việt Nam, lại đô hộ “một dân tộc đã gan góc đứng về phía đồng minh chống phát xít…” thì chính họ là kẻ phản bội và sỉ nhục những giá trị cao đẹp mà nhân dân Pháp và nhân dân Mỹ đã đổ máu để giành được từ những cuộc cách mạng.
Hồ Chí Minh đã vạch tội ác dã man, tàn bạo của thực dân Pháp trong suốt hơn 80 năm đô hộ Việt Nam. Chúng cũng là đồng phạm với phát xít Nhật trong việc gây ra nạn đói năm 1944-1945 làm chết hơn 2 triệu người Việt Nam và chúng đã bán nước ta cho Nhật. Nhưng chính đội quân Pháp thua trận ấy lại phải nhờ người Việt Nam giúp đỡ để thoát khỏi tay quân Nhật.
Tư tưởng mới mẻ, tiến bộ
Thực tế lịch sử như thế nhưng lại có người lầm tưởng rằng Hồ Chí Minh phải vay mượn ý tưởng và lời lẽ của tuyên ngôn phương Tây mà không nhận ra (hay cố tình làm lu mờ đi) ý nghĩa sâu xa về chiến lược và sách lược đối nội, đối ngoại của Người.
Chỉ chưa đầy 1 tuần để cho ra đời một kiệt tác như Tuyên ngôn độc lập thì phải hiểu đó là những ý tưởng đã được ươm mầm trong tư tưởng của Người ngay từ khi bắt đầu bôn ba đi tìm đường cứu nước. Hồ Chí Minh đã tiếp thu những giá trị văn hóa tốt đẹp của nhiều dân tộc, đã tiếp cận nhiều luồng tư tưởng tiến bộ nhưng không phải để tìm cách “nhập cảng” mô hình giải phóng dân tộc mà trái lại,
Người đi xa để nhìn rõ hơn lịch sử Việt Nam, để nhận rõ hơn sức mạnh trí tuệ và ý chí độc lập, tự cường của con người Việt Nam trong lịch sử chống ngoại xâm hàng ngàn năm. Sức mạnh ấy đã từng đánh bại những kẻ thù lớn mạnh nhất thời đại. Đó là những gì để Hồ Chí Minh có niềm tin vững chắc rằng người dân Việt Nam đủ trí lực để tự giải phóng mình. Chính niềm tin ấy là cơ sở để hình thành đường lối cách mạng giải phóng dân tộc chứ không phải là sự sao chép những lý thuyết từ phương Tây.
Như lời tiên tri
Tuyên ngôn độc lập đã vạch rõ: “Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật chứ không phải của Pháp nữa. Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật chứ không phải từ tay Pháp. Pháp chạy, Nhật hàng, Bảo Đại thoái vị…”. Đó là cơ sở pháp lý vững chắc để chính quyền cách mạng Việt Nam tuyên bố với toàn thế giới: “Thoát ly hẳn quan hệ với Pháp, xóa bỏ hết những hiệp ước với Pháp đã ký, xóa bỏ tất cả đặc quyền của Pháp trên đất Việt Nam”.
Tuyên ngôn còn viện dẫn: “Các nước đồng minh đã công nhận những nguyên tắc dân tộc bình đẳng tại hội nghị Tê-hê-ran và Cựu Kim Sơn, quyết không thể không công nhận độc lập của Việt Nam”. Những lời lẽ hào hùng ấy đã nâng tầm dân tộc Việt Nam lên ngang hàng các nước độc lập trên thế giới.
Sau khi khẳng định tính hợp pháp của nền độc lập, tuyên ngôn đã xác định ý chí bảo vệ thành quả cách mạng: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”. Lời lẽ đanh thép này không chỉ là lời kêu gọi, động viên toàn dân đoàn kết bảo vệ độc lập mà còn là dự cảm về một cuộc đấu tranh cam go đang ở phía trước, đồng thời cũng là lời cảnh báo nghiêm khắc đối với tham vọng của thực dân Pháp đang muốn tái chiếm Việt Nam.
70 năm sau nhìn lại, người ta có thể nhận ra bản Tuyên ngôn độc lập như lời tiên tri của bậc hiền triết bởi quả nhiên, chỉ sau chưa đầy 1 tháng, thực dân Pháp đã tấn công Sài Gòn, mở đầu cuộc xâm lược Việt Nam lần thứ hai và sau 9 năm, đế quốc Mỹ thay Pháp tiến hành cuộc chiến tranh kéo dài thêm 21 năm.
Như vậy là cả thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đều phản bội những giá trị độc lập, tự do, bình đẳng, bác ái mà các thế hệ trước của họ đã đề cao. Sự phản bội đó đã nằm trong dự cảm của Hồ Chí Minh. Nhân dân Việt Nam cũng thực hiện đúng như tuyên ngôn độc lập là: Đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải tiến hành cuộc kháng chiến 30 năm để giữ vững quyền tự do độc lập ấy!
Kỳ tới: Sống trong dân, sống như dân
Hồ Chủ tịch long trọng tuyên bố: Nhà nước Dân chủ Cộng hòa, từ chủ tịch nước đến chủ tịch làng - xã đều là đầy tớ trung thành của dân.
và quét mã QR
Bình luận (0)