Trung Quốc ỷ mạnh hiếp yếu

Phóng viên: Ông nghĩ sao về việc Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào khu vực được cho là chồng lấn chưa phân định giữa Việt Nam và Trung Quốc ở cửa vịnh Bắc Bộ?

- Ông Trần Việt Thái:

Trung Quốc kéo giàn khoan vào vị trí phía Bắc đường trung tuyến giả định. Về mặt lý thuyết, đây là khu vực đang tranh chấp, chưa phân định nên 2 bên không được làm phức tạp thêm tình hình. Vị trí hiện nay của giàn khoan Hải Dương 981 đến chiều 27-6 chưa đi vào vùng biển của Việt Nam, chỉ đi dọc phía Bắc của đường trung tuyến giả định nên hiện nay cơ quan chức năng Việt Nam chủ yếu theo dõi hướng di chuyển xem phía Trung Quốc có hạ đặt hay không. Về nguyên tắc, khi họ di chuyển vô hại thì luật pháp quốc tế không cho phép làm gì cả.

Hai nước đang tiến hành đàm phán để phân định khu vực này, phải chăng Trung Quốc làm như vậy để khẳng định đó là khu vực thuộc chủ quyền của họ?

- Trung Quốc vẫn luôn khẳng định đó là khu vực thuộc chủ quyền của họ. Còn cụ thể thì đó là vùng có tranh chấp mà 2 bên chưa đàm phán được. Thực sự việc phân định khu vực ngoài cửa vịnh Bắc Bộ giữa Việt Nam và Trung Quốc hiện nay không có nhiều tiến triển trên thực chất.

Thực tế, điều 2 bên có thể đạt được là không làm phức tạp thêm tình hình. Còn về mức độ, hiện nay, cơ quan chức năng Việt Nam cũng đang theo dõi là chính. Muốn nói đến tác động như thế nào thì chúng ta phải đánh giá được mục tiêu của họ.

Hiện tiến trình đàm phán về việc phân định khu vực này rất khó khăn nên hành động đó của Trung Quốc càng gây khó khăn hơn, buộc ta phải chấp nhận điều kiện của họ nêu, nếu không, họ sẽ đơn phương thăm dò, khai thác tài nguyên ở đây?

- Khai thác là một vấn đề khó và phức tạp. Muốn khai thác được trên biển thì phải có quá trình, phải khoan thăm dò. Một mũi khoan về mặt kỹ thuật trung bình mất khoảng 3 tháng. Giàn khoan Hải Dương 981 vào cửa vịnh Bắc Bộ theo phía Trung Quốc tuyên bố chỉ từ ngày 25-6 đến 20-8, tức là về mặt thời gian không đủ để khoan. Hơn nữa, lại vào mùa bão, nên muốn khai thác cũng không phải dễ.

Chúng tôi cũng đang theo dõi và đến hôm nay vẫn chưa biết được động cơ thực của phía Trung Quốc trong động thái này là gì. Một số người cho rằng đây là hành động răn đe, chuyển thông điệp trước chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhưng tôi cho rằng không phải. Một số khác cho rằng Trung Quốc muốn áp đặt quyền ở khu vực mà họ cho là của họ. Đây là khu vực chồng lấn và phía Trung Quốc cũng đã công nhận đây là khu vực chồng lấn, đang trong quá trình đàm phán. Hơn nữa, giàn khoan vào thời điểm này, ở điểm họ đang thả trôi chưa vào vùng biển Việt Nam nên các cơ quan chức năng của ta giao thiệp ở mức độ thấp để nhắc nhở họ, để họ hiểu thông điệp của phía Việt Nam.

Thực tế thời gian qua, mặc dù Việt Nam - Trung Quốc có thỏa thuận không có những hành động làm phức tạp thêm tình hình song Trung Quốc vẫn có những hành động ráo riết để đòi hỏi chủ quyền ở biển Đông. Vậy phải chăng dù có thỏa thuận, đàm phán là một chuyện, còn Trung Quốc vẫn dùng sức mạnh để thực hiện bằng được tham vọng “đường lưỡi bò”?

- Thực tế là phía Trung Quốc muốn khẳng định như thế. Từ trước đến nay, Trung Quốc vẫn thế. Đàm phán thì cứ đàm phán, còn họ vẫn dùng sức mạnh để lấn các nước yếu. Trung Quốc không có lợi thế, không có cơ sở pháp lý, chỉ có mỗi sức mạnh thôi.

Tham vọng, chiến lược của Trung Quốc rõ ràng, vậy Việt Nam cần phải có ứng xử như thế nào?

- Việt Nam cần kết hợp nhiều mặt trận khác nhau: Ngoại giao, truyền thông. Thông qua các hoạt động đó và các hoạt động đa phương để làm cho Trung Quốc thấy được trách nhiệm và phải thực thi trách nhiệm của họ, còn phía Việt Nam vẫn phải chuẩn bị tinh thần để bảo vệ độc lập chủ quyền, tăng cường sức mạnh bảo vệ chủ quyền, sử dụng trong trường hợp phòng vệ chính đáng. Cần chuẩn bị tinh thần và đào tạo cán bộ cho mặt trận pháp lý, còn sử dụng sức mạnh quân sự thì Việt Nam phải chuẩn bị tinh thần, các lực lượng của Việt Nam phải sẵn sàng và chỉ dùng sức mạnh quân sự trong trường hợp tự vệ.