Cần đầu tư tương xứng cho khoa học - công nghệ

Ngày 14-5, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng đã chủ trì buổi gặp mặt hơn 100 đại biểu trí thức khoa học và công nghệ (KH-CN) tiêu biểu năm 2019 nhân dịp kỷ niệm ngày KH-CN Việt Nam (18-5).

Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Phát biểu tại buổi gặp mặt, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng cho rằng đội ngũ tri thức đã đóng vai trò động lực, đi đầu trong việc nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ KH-CN, tiếp nhận và chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo nhiều lĩnh vực khác nhau. Do đó, Đảng và nhà nước luôn coi KH-CN là quốc sách hàng đầu, xây dựng nhiều cơ chế chính sách để ưu tiên phát triển.

Toàn cảnh buổi họp mặt trí thức KH-CN tiêu biểu 2019 Ảnh: TTXVN

Theo ông Võ Văn Thưởng, nhiều công trình khoa học đã góp phần quan trọng thay đổi cơ cấu nền kinh tế, tăng năng suất lao động, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở mức cao, đời sống xã hội. Bên cạnh đó, nhiều sáng kiến, đề tài mang lại hiệu quả thiết thực cho sản xuất, kinh tế đã được Đảng và nhà nước động viên, tặng thưởng kịp thời. Tuy nhiên, sự phát triển của đội ngũ trí thức về số lượng, chất lượng và cơ cấu còn những hạn chế. Vị trí vai trò của trí thức chưa được phát huy đầy đủ, việc huy động tiềm năng vào phát triển đất nước còn thấp so với yêu cầu.

GS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết KH-CN đã đóng góp 30% giá trị gia tăng của sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, để lĩnh vực này thực sự là đòn bẩy, GS Lan kiến nghị nhà nước cần có chính sách cụ thể, đi sâu vào đào tạo cán bộ khoa học gắn với thực hành, thực nghiệm. Bên cạnh đó, thành lập các trung tâm ươm tạo công nghệ và khởi nghiệp nông nghiệp tầm quốc gia. PGS Tạ Hải Tùng, Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin và Truyền thông (ĐH Bách khoa Hà Nội), đề xuất việc đào tạo và nghiên cứu trong các trường ĐH cần được đầu tư để có nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo ông Tùng, nguồn nhân lực được đào tạo bài bản sẽ thích ứng, theo kịp với sự phát triển công nghệ để sáng tạo ra sản phẩm trong xu hướng chuyển đổi số.

Lực lượng rất mỏng

Dù đóng góp chung của đội ngũ trí thức KH-CN vào sự phát triển kinh tế - xã hội là không hề nhỏ nhưng các đại biểu cho rằng sự đầu tư KH-CN chưa tương xứng. Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động bên lề buổi gặp mặt, GS-TS Nguyễn Quang Liêm, Viện trưởng Viện Khoa học Vật liệu - Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam, nhìn nhận với điều kiện như hiện tại, đóng góp của các trí thức, nhà khoa học Việt Nam là "vượt bậc".

GS-TS Liêm dẫn số liệu của Bộ KH-CN cho thấy đội ngũ cán bộ làm việc trong lĩnh vực này đang rất mỏng. Cụ thể, hiện Việt Nam có khoảng 0,7 cán bộ KH-CN/1.000 người dân và dành khoảng 2% ngân sách cho lĩnh vực này. Theo ông Liêm, đây là mức rất thấp so với một số quốc gia khác, như Hàn Quốc có 14 người làm trong lĩnh vực KH-CN/1.000 người dân và dành 5% GDP để đầu tư. "Chúng ta muốn có sự đóng góp nhiều hơn nữa thì phải đầu tư tương xứng để xây dựng lực lượng cán bộ KH-CN, đầu tư cho các hoạt động nghiên cứu. Phải có chính sách thiết thực đãi ngộ, trọng dụng và trả công xứng đáng để thu hút học sinh giỏi ở trường THPT cho các ngành KH-CN" - ông Liêm kiến nghị.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cũng nhìn nhận tổng chi ngân sách cho KH-CN mỗi năm 2% là thấp, thậm chí không đạt được con số đó, năm cao thì đạt 1,8%, năm thấp chỉ 1,4% và có xu hướng giảm dần. Theo Phó Thủ tướng, dù trong các văn kiện của Đảng đều khẳng định KH-CN là quốc sách hàng đầu nhưng thực tế ở nhiều nơi chưa thực hiện như vậy. "Chính sách thu chi trong hoạt động KH-CN chưa đáp ứng mong muốn của các nhà khoa học khi phải khổ sở với thanh quyết toán đề tài, tốn thời gian công sức, thậm chí là phải "sáng tạo" số liệu để hợp thức hóa các nguồn chi hợp pháp. Không thể quản lý khoa học như các lĩnh vực khác" - Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Phó Thủ tướng khẳng định trong thời gian tới, cần có chính sách để doanh nghiệp thấy được cái lợi khi đầu tư cho KH-CN, đào tạo. Đặc biệt, cần khai thông đổi mới trong thu chi khoa học. Cơ chế chính sách phải phát huy sức mạnh được cả hệ thống, khơi dậy sự sáng tạo của mọi cá nhân trong xã hội, đặc biệt là các nhà trí thức. Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, trong khoa học là phải chấp nhận tính rủi ro, phải tin tưởng nhà khoa học. "Để đẩy mạnh KH-CN, chúng ta phải cải thiện các cơ chế đãi ngộ về vật chất và tinh thần cho các nhà khoa học" - Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nêu rõ.