Đánh vào truyền thống, đâu dễ!

Vì nó có tính truyền thống, là bản sắc văn hóa dân tộc Việt.

Áo dài truyền thống Việt Nam qua hàng thế kỷ không chỉ vẫn giữ được sự quyến rũ và nền nã mà còn ngày càng đẹp, hợp thời hơn, cho dù trong quãng thời gian ấy đã "va đập" với bao lần cách tân. Cách điệu đến mấy, áo dài vẫn cứ là áo dài, chỉ thoáng trông thôi cũng đủ nhận ra đó là y phục đậm bản sắc Việt, bởi nó đã thành hồn Việt rồi.

Mâu thuẫn là nguồn gốc và là động lực của sự phát triển, quy luật là vậy. Do đó, sự xung đột cần thiết giữa truyền thống và hiện đại chính là cơ hội thúc đẩy làm mới, tốt thêm. Chúng ta có thể thấy rõ điều này qua cuộc tranh chấp giữa taxi truyền thống với taxi công nghệ. Taxi công nghệ nhờ nhanh nhạy đón đầu xu thế và ứng dụng số hóa nên đã vượt taxi truyền thống về nhiều mặt. Để cạnh tranh, giữ thị phần, taxi truyền thống đã phải cải tiến mạnh mẽ. Vậy là cả hai bên mâu thuẫn cùng phát triển, nhờ đó cả nền kinh tế, doanh nghiệp taxi và người tiêu dùng được lợi. Các bên cùng thắng (win - win), đó là mặt tích cực.

Quá trình xung đột ấy cũng rất dễ phát sinh nhiều mặt tiêu cực, đó là khi bên này dùng đòn phép để triệt hạ bên kia bằng mọi giá. Có trường hợp sử dụng chiêu trò bẩn thỉu để giết đối thủ. Và trong các chiêu trò bẩn ấy, không ít trường hợp đã xảy ra trên thực tế có dấu hiệu cho thấy "bàn tay nhám" của nhóm lợi ích thò vào, điển hình là vụ tung tin "nước mắm nhiễm asen" hồi năm 2016 rúng động thương trường; hay trước đó khoảng 10 năm là vụ "nước tương chứa 3-MCPD" cũng tương tự.

Nay thì, lại là nước mắm, tiếp tục dậy sóng trước những quy định trong dự thảo Tiêu chuẩn Quốc gia - TCVN 12607:2019 về Quy phạm thực hành sản xuất nước mắm. Nhìn vào chuỗi quy định trái khoáy trong dự thảo này, không chỉ riêng làng nước mắm truyền thống phản đối mà phần đông dư luận cũng lên tiếng chỉ trích, vì nó quá bất lợi cho các nhà thùng, có thể khiến 2.800 cơ sở làm nước mắm truyền thống trong nước chết dần chết mòn. Khi đó, ai được lợi thì hẳn không khó đoán. Và hậu quả có thể sẽ lớn hơn thế nhiều nếu trong thứ thức chấm tự xưng là "nước mắm công nghiệp" (đang cạnh tranh với nước mắm truyền thống) về sau này bị phát hiện có nhiều hóa chất tổn hại đến sức khỏe con người. Gần cả trăm triệu người Việt trong nước và mấy triệu kiều bào ta ở nước ngoài đều dùng nước mắm hằng ngày, đâu thể chấp nhận bị gài vào thế đã rồi!

Sự va đập giữa truyền thống và công nghệ/công nghiệp (gọi chung là hiện đại) là không tránh khỏi và sẽ còn kéo dài. Những gì mang tính truyền thống mà không phù hợp, thậm chí hại nhiều hơn lợi - ví dụ như đốt pháo, thì có mất đi cũng chẳng mấy ai tiếc. Ngược lại, những giá trị truyền thống hữu ích, nhân văn, đã trở thành máu thịt của người Việt thì buộc phải giữ gìn và phát huy. Bất cứ ai ủ mưu đạp đổ truyền thống rồi sẽ sớm thất bại bởi bản thân những giá trị cốt lõi bao giờ cũng là thành trì vững chắc.