Phải dừng ngay các chính sách kiểm soát sinh!

TP HCM hiện đang được xếp trong nhóm 17 tỉnh, TP khu vực phía Nam có mức sinh thấp, tác động mạnh đến cơ cấu dân số TP trong tương lai. Tỉ lệ người trẻ và người trong độ tuổi lao động ngày càng giảm, già hóa dân số ngày càng tăng. Dưới đây là trao đổi của TS-BS Lê Trường Giang, Chủ tịch Hội Y tế công cộng TP HCM, với Báo Người Lao Động về vấn đề này.

Phóng viên: Mức sinh con ở TP HCM đang rơi vào tỉ lệ thấp nghiêm trọng. Ông có thể phân tích nguyên nhân vì sao lại có tình trạng này?

- TS-BS LÊ TRƯỜNG GIANG: Mức sinh con ở TP HCM đã thấp hơn mức sinh thay thế (2,1 con/bà mẹ) từ hơn 20 năm qua và ngày càng giảm, đến năm 2018 chỉ còn 1,33 con/bà mẹ so với cả nước là 2,05 con/bà mẹ và thấp hơn cả nước có dân số già nhất thế giới là Nhật (1,42 con/bà mẹ).

TS-BS Lê Trường Giang, Chủ tịch Hội Y tế công cộng TP HCM

Nguyên nhân là do quá trình phát triển công nghiệp hóa, đô thị hóa, phát triển kinh tế - xã hội của TP HCM đã và đang diễn ra với tốc độ nhanh. Áp lực cuộc sống và công việc dẫn đến xu hướng kết hôn muộn (tuổi kết hôn trung bình nam và nữ là 28), sinh con muộn, sinh ít con và không muốn sinh con ngày càng tăng. Chi phí nuôi, dạy, chăm sóc con cũng tăng dẫn đến tâm lý ngán ngại sinh con. Trình độ học vấn, điều kiện sống được cải thiện làm thay đổi lối sống với tâm lý thích hưởng thụ, ngại sinh con. Tình trạng kết hôn muộn, phá thai, vô sinh nguyên phát và thứ phát cũng đang gia tăng làm nhiều gia đình không thể sinh con.

TP HCM cần có nhiều chính sách để nâng mức sinh Ảnh: NGUYỄN THẠNH

Từ trước đến nay, TP HCM đã có chính sách gì để khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con? Theo ông, chính sách đó hiện có còn phù hợp?

- Các chính sách dân số tuy có đổi mới nhưng không đủ mạnh. TP HCM vẫn thực hiện các chính sách kiểm soát sinh của cả nước nên chậm thay đổi, chuyển từ "Mỗi gia đình chỉ nên có 1- 2 con" sang "Dừng ở 2 con để nuôi dạy tốt" và gần đây là "Sinh đủ 2 con". Đặc biệt là chính sách xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức sinh con thứ 3 vẫn đang được thực hiện rất nghiêm túc. Các chủ trương về "chất lượng dân số", "mỗi cặp vợ chồng tự quyết định số con của mình"… tuy đã được đặt ra nhưng không có chính sách khuyến khích thực hiện.

Vậy theo ông, muốn nâng mức sinh thì TP HCM cần phải làm gì? Đặc biệt, ngoài nâng mức sinh, TP HCM cần có chính sách gì để nâng chất lượng dân số bù cho số lượng dân số thiếu hụt?

- TP HCM cần phải hành động ngay, đừng để quá trễ. Kinh nghiệm của rất nhiều nước trên thế giới như Nhật, Hàn quốc… cho thấy dù có rất nhiều chính sách khuyến khích kết hôn, tăng sinh… nhưng vẫn không thể nâng mức sinh thay thế lên được. Nhiều nghiên cứu cho thấy Việt Nam và TP HCM vẫn còn có cơ hội khuyến khích sinh vì phần lớn các gia đình, nhất là người lớn tuổi, vẫn còn mong muốn sinh con để nối dõi tông đường, muốn có đủ "nếp, tẻ"…

Trước tiên, TP HCM cần phải dừng ngay các chính sách kiểm soát sinh để chuyển hẳn sang chính sách khuyến khích sinh: Thay đổi khẩu hiệu "Sinh đủ 2 con" thành "Mỗi cặp vợ chồng tự quyết định số con của mình". Chuyển chính sách hạn chế sinh con thứ 3 thành các chính sách khuyến khích sinh con thứ 3, 4… mà trước tiên là hủy bỏ chính sách kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức sinh con thứ 3. Tăng cường các chính sách chăm sóc, nuôi dạy trẻ em để giảm gánh nặng, giúp bà mẹ có đủ điều kiện sinh con, nuôi dạy con nhưng vẫn có thể thăng tiến trong công việc và hoạt động xã hội…

Tuy nhiên, dù thực hiện những chính sách khuyến khích sinh thì nhiều nghiên cứu dự báo cho thấy chỉ có thể gia tăng mức sinh thay thế đến 1,5 - 1,6 con/bà mẹ mà thôi.

Vì vậy, ngay từ bây giờ, TP phải có chính sách thích ứng với già hóa dân số, thiếu hụt lao động trẻ. Trước tiên, cần có chính sách khuyến khích lao động trẻ nhập cư TP HCM (tạo điều kiện cho họ có môi trường sống, lao động và học tập, kết hôn, sinh con và nuôi dạy con…), xem đây là một yếu tố quan trọng của phát triển kinh tế - xã hội của TP. Ngoài ra, cần có chính sách với người cao tuổi như tăng tuổi hưu, tăng tuổi lao động, tạo môi trường sống khỏe, sống có ích, xây dựng các trung tâm chăm sóc người cao tuổi tại các khu vực có mật độ dân cư thấp...