Hơn 10 năm nay, cựu chiến binh (CCB) Nguyễn Tiến Đãi (TP Đà Nẵng) cùng các CCB tại các huyện Hiệp Đức, Quế Sơn, Nông Sơn (tỉnh Quảng Nam) và TP Đà Nẵng, dù cơ thể mang đầy thương tích nhưng họ miệt mài lặn lội khắp nơi để kết nối thông tin của hơn 1.000 liệt sĩ đến với thân nhân, đưa hơn 300 liệt sĩ vào nghĩa trang, về với quê hương...
Địa chỉ tin cậy của thân nhân liệt sĩ
Họ là tập hợp của những thành viên như CCB Đặng Ngọc Nga, Nguyễn Thị Sáu, Lê Thanh Hùng... trong "Đội xe máy nghĩa tình" ở thị trấn Tân An (Hiệp Đức); CCB Mai Xuân Hương, Đinh Hữu Hai, vợ chồng ông Nhất, bà Lan, vợ chồng ông Châu, bà Thông… ở Quế Sơn; CCB Nguyễn Phước Cương, Nguyễn Sanh... ở Nông Sơn; CCB Đỗ Thành Vinh, chủ doanh nghiệp tư nhân Nguyễn Xuân Duẩn ở Đà Nẵng...
Họ đã vận dụng "sức mạnh tổng hợp" của từng thành viên trong mỗi hoàn cảnh để trợ giúp thân nhân liệt sĩ với tiêu chí "Việc làm phải cụ thể - thiết thực, cách làm phải thận trọng - tỉ mỉ - chính xác". Mọi người chia việc cho nhau không cần văn bản nhưng phối hợp nhịp nhàng đến từng chi tiết, tận dụng thế mạnh của từng người ở các vùng miền, kinh nghiệm công tác, nơi chiến đấu, sinh sống để khai thác thông tin có hiệu quả. Vì vậy, thân nhân liệt sĩ ở mọi miền luôn coi họ là địa chỉ tin cậy để liên hệ hỗ trợ tìm kiếm người thân.
Cựu chiến binh Đặng Ngọc Nga, Nguyễn Tiến Đãi cùng gia đình làm thủ tục đưa hài cốt liệt sĩ về lòng đất mẹ. Ảnh: QUẾ HÀ
Hành trình đi tìm đồng đội của các CCB có nhiều kỷ niệm khó quên. Như trường hợp liệt sĩ Mai Huy Hoàn, nguyên chiến sĩ Trung đoàn 31, Quân khu 5. Cô gái Mai Thị Mão ở Đội Cấn (quận Ba Đình, TP Hà Nội) và anh bộ đội Mai Huy Hoàn yêu nhau nhưng chưa kịp làm đám cưới. Năm 1971, gia đình nhận giấy báo tử ông Hoàn hy sinh ở mặt trận phía Nam. Năm 2004, bà Mão mới có điều kiện đi tìm hài cốt chồng chưa cưới của mình. Dựa trên lá thư cuối ông viết từ Quảng Nam năm 1966, bà năm lần bảy lượt vào tìm nhưng không biết bắt đầu từ đâu.
Nghe câu chuyện của bà Mão, CCB Nguyễn Tiến Đãi ngược xuôi lần tìm và gặp được đồng đội chứng kiến trận đánh ác liệt của Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 31, Sư đoàn 2 năm nào. Ở trận chiến ấy, liệt sĩ Mai Huy Hoàn bị trúng đạn pháo của địch đã anh dũng hy sinh. Đơn vị chôn cất ông cùng nhiều đồng đội ở ven đồi thôn Lộc Tây 2, xã Quế Lộc. Thân xác không còn nữa, chỉ còn lại vạt đất nâu sẫm in hình hài, nhưng may mắn là còn tìm được chiếc thắt lưng có tên ông. Kết quả giám định ADN sau đó đã xác định đúng người mà bà Mão đã nhiều năm đi tìm kiếm.
Trả lại tên cho đồng đội
Được chứng kiến các CCB lặn lội đi đến từng địa phương để tiếp xúc, lục tìm từng hồ sơ liệt sĩ, mới thấy cảnh "mò kim đáy biển". Do thời gian cũng như điều kiện lưu trữ trong chiến tranh còn sơ sài nên mỗi bản vẽ, danh sách, biên bản bàn giao quy tập liệt sĩ... trên nền giấy mỏng đã úa màu cùng thời gian luôn được các anh nâng niu, nhẹ nhàng lật mở, lần tìm những tia hy vọng. Phải là người nhiều kinh nghiệm mới hiểu được những phiên hiệu, ký hiệu trong đó. Có nhiều liệt sĩ hồ sơ đầy đủ thông tin quê quán, ngày sinh, nơi hy sinh... nhưng không tìm thấy phần mộ trong nghĩa trang liệt sĩ với nhiều lý do.
Rất nhiều trường hợp thông tin sai lệch như lỗi kỹ thuật cập nhật, phát âm vùng miền dẫn đến sai họ tên, sai chữ đồng dạng, địa danh nơi hy sinh giữa cũ và mới. Hay đã tìm ra phần mộ nhưng lại không khớp hoặc không có hồ sơ, lẫn lộn giữa thật và giả… Đặc biệt, trường hợp những phần mộ liệt sĩ chưa xác định được danh tính, còn nằm ở ngoài rừng hoặc trong vườn nhà dân chưa được quy tập, phải cần đến sự chung tay góp sức của nhiều lực lượng, các tổ chức xã hội để tránh nhầm lẫn, sai sót.
Như trường hợp liệt sĩ Phan Tự Sểnh, ở Võng La (huyện Đông Anh, TP Hà Nội). Ông nhập ngũ tháng 2-1968, hy sinh ngày 28-8-1972 ở Sơn Lộc (huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam). Ông được an táng ở Nghĩa trang Liệt sĩ xã Quế Minh nhưng trên bia mộ ghi tên là liệt sĩ Sảnh. Hơn 50 năm gia đình tìm kiếm trong vô vọng, may mắn thay, các CCB đã đối chiếu, rà soát đơn vị, ngày tháng hy sinh, cùng với các đơn vị chức năng đã trả đúng tên cho liệt sĩ và ông được trở về đất mẹ sau hơn nửa thập kỷ.
Hay như trường hợp liệt sĩ Nguyễn Ngọc Cừ (quê Thạch Thất, TP Hà Nội). Ông và đồng đội nằm ở Nghĩa trang xã Đức Phong (huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi). Nhưng do trong quá trình quy tập mộ, không có sơ đồ mộ chí, dẫn đến không xác định được danh tính liệt sĩ. Nhận được thông tin từ gia đình, các CCB trong nhóm đã lần tìm và xác định được nơi chôn cất của liệt sĩ. Hành trình này kéo dài suốt nhiều năm, sau khi các CCB gửi 19 mẫu sinh phẩm của 19 mộ phần chưa xác định được tên và có 1 kết quả giám định AND đúng huyết thống. Giữa tháng 7 vừa qua, liệt sĩ Nguyễn Ngọc Cừ đã được trở về với quê hương, sau 52 năm xa cách.
Các CCB nói rằng, nếu tính bước chân thì họ đã đi hết nửa vòng trái đất, chỉ mong sao có nhiều sức khỏe đồng hành với thân nhân liệt sĩ, để càng ngày có nhiều liệt sĩ được trả lại đúng tên và về lại với quê hương.
Họ thực sự là những tượng đài
Trong cuốn nhật ký đi tìm đồng đội của nhóm CCB Nguyễn Tiến Đãi, nhiều thân nhân liệt sĩ không khỏi xúc động khi được giúp đỡ. Anh Huỳnh Tiến Nam, con liệt sĩ Huỳnh Thanh Phong (nguyên Chủ nhiệm Hậu cần Sư đoàn 2) xúc động viết: "Gặp được những con người không quản gian nan, vất vả đi tìm đồng đội, ngay cả trong giấc ngủ họ cũng mong có điều kỳ diệu. Từ khi được quen biết các ông, sự suy nghĩ, cách nhìn trong tôi cũng khác hơn. Tôi thầm cảm phục những con người luôn sống mãi với tình đồng đội - đồng chí và cao cả hơn là tình người. Trong lòng tôi, họ mới thực sự là những tượng đài".
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 25-7
Kỳ tới: Vào Tây Nguyên sống để tìm đồng đội
và quét mã QR
Bình luận (0)