Sửa đổi biểu giá điện bán lẻ: Vẫn đánh đố người tiêu dùng

Bộ Công Thương vừa đưa ra đề xuất về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện với 2 phương án, cho phép người sử dụng lựa chọn điện một giá hoặc bậc thang lũy tiến. Tuy nhiên, các chuyên gia và nhiều người dân đều cho rằng biểu giá mà cơ quan soạn thảo đưa ra chưa hợp lý.

Chưa giải quyết được bất cập

Bộ Công Thương cho biết đề xuất 2 phương án để lấy ý kiến. Phương án 1 với cơ cấu biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt 5 bậc. Theo đó, ghép bậc 1 và bậc 2 hiện hành thành bậc 1 mới (từ 0-100 KWh), giá bậc 1 mới bằng bậc 1 hiện hành. Giữ nguyên giá cho các hộ có mức sử dụng điện phổ biến từ 101-200 KWh/tháng. Ghép các bậc từ 201-300 KWh với 301-400 KWh thành bậc mới. Tách bậc thang trên 401 KWh thành 2 bậc mới: 401-700 KWh và trên 700 KWh.

Đối với phương án 2, cơ cấu biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt 5 bậc như trên và giá bán lẻ điện một giá: Khách hàng sử dụng điện được quyền lựa chọn áp dụng giá sinh hoạt 5 bậc hoặc giá bán lẻ điện một giá. Trong đó, giá 4 bậc đầu tiên của biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt 5 bậc tại phương án 1 được giữ nguyên để không tác động đến các hộ sử dụng ở mức dưới 700 KWh/tháng là các khách hàng có mức thu nhập thấp hoặc trung bình.

Là cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ Công Thương cho rằng 2 phương án điều chỉnh các bậc thang nêu trên đều bảo đảm nguyên tắc không làm thay đổi mức giá bán lẻ điện bình quân hiện hành cho khách hàng sinh hoạt. Cơ quan này cũng nhấn mạnh các phương án sửa đổi này nhằm giải quyết các vấn đề tồn tại hiện nay của biểu giá điện, theo hướng phù hợp hơn với thực tế sử dụng điện của các khách hàng.

Nhân viên Điện lực Hà Nội ghi chỉ số đồng hồ điện Ảnh: MINH CHIẾN

Tuy nhiên, so sánh giữa biểu giá 5 bậc mới và 6 bậc hiện nay, thì "các vấn đề tồn tại" như Bộ Công Thương đề nghị có thật sự được giải quyết? Hiện có khoảng 22 triệu hộ sử dụng điện dưới 400 KWh/tháng. Tính theo biểu giá mới 5 bậc, khách hàng dùng đến 400 KWh/tháng phải trả 894.800 đồng; còn với biểu giá 6 bậc hiện hành, thì số tiền phải trả là 909.000 đồng. Như vậy, biểu giá mới 5 bậc chỉ giúp tiết kiệm được khoảng 15.000 đồng. Bên cạnh đó, những người dùng từ 500 - 700 KWh/tháng thì không có sự thay đổi lớn so với phương án 6 bậc hiện hành. Đây cũng là điều mà không ít chuyên gia băn khoăn về biểu giá mới đã thật sự cải tiến và khắc phục những bất cập hiện tại. PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng cơ cấu giá giữa các bậc thang là chưa hợp lý. "Biểu giá cũ đã bất cập nhưng biểu giá mới xây dựng này càng bất cập hơn" - ông Long nói.

Trong khi đó, nếu áp dụng điện một giá lần lượt 2.703 đồng/KWh (bằng 145% mức giá điện bình quân) và 2.890 đồng/KWh (bằng 155% mức giá điện bình quân) cho 400 KWh thì số tiền khách hàng phải thanh toán sẽ cao hơn rất nhiều so với biểu giá 6 bậc hiện hành. Do đó, dù đưa ra các phương án cho khách hàng lựa chọn nhưng xét trên tổng thể lượng điện tiêu thụ của mỗi hộ dân thì rất khó để chọn điện một giá với mức cao như vậy. "Điện một giá nhưng áp sát mức 3.000 đồng/KWh thì quá cao. Chúng tôi mong muốn cơ quan quản lý nhà nước lý giải cơ sở đưa ra mức giá bằng 145% và 155% mức giá bán lẻ điện bình quân" - anh Nguyễn Thế Bình (quận Thanh Xuân, Hà Nội), đề nghị.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, cho rằng khách hàng sử dụng điện có thêm sự lựa chọn, tuy nhiên phương án điện một giá chỉ hướng đến một bộ phận nhỏ dùng nhiều điện. Vì vậy, người dân khó cân đối lựa chọn giá bậc thang hay điện một giá để có lợi nhất trong quá trình sử dụng.

Chọn đồng giá, phải dùng hơn 1.000 KWh/tháng

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, giảng viên cao cấp Học viện Tài chính, cho rằng cơ quan soạn thảo cần xem xét lại việc định giá trong các phương án vừa đưa ra lấy ý kiến.

Theo ông Thịnh, Chính phủ đã quy định giá bán lẻ điện bình quân, mức giá này đã bao gồm tổng các chi phí cũng như lợi nhuận cho ngành điện. Trong khi đó, các bậc giá đưa ra, ngoại trừ bậc 1, còn lại đều cao hơn giá bán lẻ điện bình quân. "Việc này có tuân thủ nguyên tắc là tổng doanh thu điện sinh hoạt được tính cho từng bậc phải cân bằng với tổng doanh thu của giá điện bình quân. Đơn cử ở bậc 5 trong phương án 1 của dự thảo, giá bán lẻ điện cao đến 274%, gấp gần 3 lần giá bán lẻ điện bình quân" - PGS-TS Đinh Trọng Thịnh đặt vấn đề. Ông Thịnh cho rằng mức bán lẻ điện bình quân đang được xác định dựa trên Quyết định 24/2017 của Thủ tướng đã bao gồm đầy đủ các chi phí đầu vào như phát điện, truyền tải, phân phối, bán lẻ, quản lý ngành, bảo đảm ngành điện có lãi để tái đầu tư. Do đó, điều ông Thịnh băn khoăn là cơ sở nào để Bộ Công Thương đưa ra 2 phương án tính điện một giá là 145% và 155% so với giá bán lẻ điện bình quân? Ông Thịnh kiến nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ phần chênh lệch giữa mức giá đưa ra với giá bán lẻ điện bình quân.

Trả lời câu hỏi của phóng viên về ý kiến của nhiều chuyên gia và người dân cho rằng biểu giá mới mà Bộ Công Thương đang xây dựng là chưa hợp lý, ông Đặng Công Khôi, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), cho biết theo quy định và trình tự xây dựng văn bản, Cục Quản lý giá sẽ chủ trì, gửi các đơn vị liên quan trong bộ lấy ý kiến, sau đó trình lãnh đạo Bộ xem xét để tham gia ý kiến về nội dung mà Bộ Công Thương đang xây dựng. "Trong trường hợp Bộ Công Thương tiếp thu hoặc không tiếp thu ý kiến của Cục Quản lý giá thì phải có giải trình" - ông Khôi cho hay. Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá cho biết dự kiến cuối tháng 8, cơ quan này sẽ gửi Bộ Công Thương ý kiến đóng góp cho dự thảo.

PGS-TS Trần Văn Bình, Viện Kinh tế và Quản lý thuộc Đại học Bách khoa Hà Nội, cho hay theo tính toán của ông, nếu hộ gia đình sử dụng dưới 938 KWh/tháng thì lựa chọn phương án 1 (theo biểu giá mới 5 bậc) là tốt nhất. Còn trong trường hợp muốn sử dụng điện đồng giá, phải sử dụng đến khoảng 745 KWh và nên chọn phương án 2A (giá khoảng 2.700 đồng/KWh) thì mới có lợi. Mức đồng giá ở phương án 2B (khoảng gần 2.900 đồng/KWh) chỉ có lợi nếu khách hàng sử dụng đến 1.600 KWh/tháng. "Đưa ra các phương án này gần như là đánh đố người tiêu dùng bởi có thể đến 90% số hộ chọn phương án 5 bậc thang do có lợi hơn về giá. Không quá nhiều hộ sử dụng đến hơn 1.000 KWh điện để có thể chọn đồng giá" - ông Bình bình luận và cho rằng đây chỉ là giải pháp tình thế của Bộ Công Thương và ngành điện để ứng phó với những lùm xùm về giá hóa đơn tiền điện thời gian qua.

Chuyên gia này cũng cho rằng 2 mức giá ở 2 phương án đồng giá là rất cao so với giá bán lẻ điện bình quân cũng như so với mức sử dụng thông thường ở các bậc thang. "Tôi chưa rõ vì sao Bộ Công Thương đưa ra mức giá bán lẻ điện đồng giá bằng 145% và 155% so với giá bán lẻ điện bình quân. Cần nêu rõ căn cứ để thuyết phục giới chuyên gia và người tiêu dùng" - ông Trần Văn Bình đề nghị.

Góp ý thêm về cách tính giá điện, PGS-TS Trần Văn Bình cho rằng điểm mấu chốt để chấm dứt tình trạng bức xúc về hóa đơn điện tăng vọt trong mùa nắng nóng là phải thay đổi cách tính giá điện. Theo đó, cần tính giá điện theo 2 thành phần là công suất và điện năng thay cho cách tính chỉ theo điện năng như hiện nay, bởi công suất chính là yếu tố ảnh hưởng mạnh lên hệ thống.