Vi phạm an toàn thực phẩm: Phạt ai, ai phạt?

Nghị định 115/2018 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm (ATTP) có hiệu lực từ ngày 20-10 có mức xử phạt mạnh hơn với nhiều vi phạm. Trong đó, nhiều nội dung liên quan đến việc kinh doanh thức ăn đường phố. Cụ thể, các chủ cửa hàng sẽ bị phạt 500.000 đồng đến 1 triệu đồng với các hành vi: Không có bàn, tủ, giá, kệ, thiết bị, dụng cụ đáp ứng theo quy định để bày bán thức ăn; thức ăn không được che đậy ngăn chặn bụi bẩn; có côn trùng, động vật gây hại xâm nhập; không sử dụng găng tay khi tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm chín, thức ăn ngay.

Mới nghe lần đầu!

Theo khảo sát của phóng viên Báo Người Lao Động ngày 19-10, trên nhiều tuyến phố của Hà Nội, thức ăn đường phố bày bán tràn lan, hầu hết không được che đậy. Dù vậy, nhiều người bán hàng đã có ý thức dùng bao tay, găng tay khi lấy thức ăn cho khách.

Tại gánh bún đậu của chị Nguyễn Thị X. ở phố Tôn Thất Tùng, quận Đống Đa, khách vây quanh, ăn uống ngon lành. Dù lấy thực phẩm cho khách, chị X. đã đeo găng tay ni-lông cẩn thận song những miếng đậu rán vàng vẫn được phơi giữa không gian nhiều bụi bẩn.

Chị X. tỏ ra khá bất ngờ về mức xử phạt từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng với các hành vi không che đậy thức ăn. "Cả ngày buôn bán, tiền vốn lẫn lãi chả đủ 1 triệu đồng, nếu phạt như thế có khi tôi bỏ của chạy lấy người. Nhưng đã là quy định thì mình cố gắng chấp hành. Ngày mai tôi sẽ kiếm tấm bìa che chắn cẩn thận" - chị X. nói.

Trong khi đó, theo ghi nhận tại nhiều điểm bán thức ăn ở TP HCM, phần lớn người trực tiếp nấu, múc thức ăn cho khách đều không sử dụng bao tay. Thậm chí, nhiều người vừa bốc thức ăn bằng tay trần vừa cầm tiền, rất mất vệ sinh.

Chẳng hạn, tại quán bún bò Huế ở chợ Đo Đạc, quận 2, bà chủ chỉ mặc chiếc tạp dề trong khi cả hai tay đều không đeo găng, liên tục bóc thịt, rau cho vào tô. Khi khách trả tiền, bà cũng dùng tay vừa cầm tiền và xốc cả hộp tiền để tìm tờ mệnh giá lẻ thối cho khách.

Bà Lê Thị Tuyến - bán hủ tiếu tại chợ Thái Bình, quận 1 - cho biết phải cố gắng đội chụp đầu, mang tạp dề, đeo bao tay để vừa bảo đảm vệ sinh vừa giữ khách. "Mang những thứ này trên người rất khó chịu, vướng víu nhưng vẫn cố gắng" - bà Tuyến bày tỏ.

Nhiều người bán thức ăn vỉa hè trên địa bàn TP HCM cho biết chưa thấy ai tuyên truyền cũng như nhắc nhở về việc giữ gìn an toàn vệ sinh thực phẩm nên những quy định cũng như mức phạt trong Nghị định 115 họ mới nghe lần đầu. Ông Hùng - bán cháo lòng gần khu vực chợ Bà Chiểu, quận Bình Thạnh - giải thích: "Chắc do tôi bán buổi tối nên cơ quan chức năng không biết tôi là ai và quên luôn cũng nên".

Nhiều gánh thức ăn đường phố vẫn còn “phơi” giữa bụi bặm. Ảnh: NGỌC DUNG

Khó quản nhưng không bỏ ngỏ

Theo ông Trần Văn Châu, Trưởng Phòng Công tác thanh tra Cục ATTP - Bộ Y tế, thức ăn đường phố luôn được ưa chuộng. Để đưa loại hình kinh doanh dịch vụ này vào khuôn khổ là không hề đơn giản, song không vì thế mà bỏ ngỏ việc quản lý.

Tuy nhiên, để người dân hiểu và thực hiện các quy định về kinh doanh ATTP, trước hết cần tuyên truyền, vận động người bán tuân thủ quy định; sau đó là vận động người tiêu dùng có ý thức "tẩy chay" thực phẩm bẩn.

Đề cập tính khả thi của quy định mới, ông Châu cho rằng việc Nghị định 115 loại bỏ hình thức xử phạt cảnh cáo mà chỉ quy định phạt tiền sẽ có sức răn đe mạnh mẽ hơn. "Tôi cho rằng mức phạt này là vừa phải, đủ mức răn đe. Nếu người bán không muốn bị xử phạt thì họ phải bổ sung những điều kiện mình thiếu để tránh bị phạt" - ông Châu nhấn mạnh.

Theo ông Châu, một trong những quy định được cho là khó thực hiện là "sử dụng vật liệu bao gói phải đạt ATTP". Bởi theo quy định, người bán thực phẩm phải tự công bố rằng đồ bao gói của mình là hợp vệ sinh nhưng yêu cầu bà bán xôi, bán bánh rán, bánh ngô tự công bố bao gói của mình là rất khó.

Nhắc nhở trước, xử phạt sau

Ông Trần Ngọc Tụ, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm - Sở Y tế Hà Nội, cho biết việc xử phạt sẽ phải thực hiện theo quy định nhưng để thuận lợi, trước mắt, người kinh doanh sẽ được tuyên truyền, nhắc nhở. Nếu họ vẫn cố tình vi phạm thì sẽ phạt nặng.

PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan, Trưởng Ban Quản lý ATTP TP HCM, nhận định các quy định xử phạt về thức ăn đường phố rất cụ thể và "ấn tượng" về mức phạt. Tuy nhiên, khi áp dụng vẫn phải tổ chức tuyên truyền, giáo dục, nhắc nhở ban đầu chứ không thể phạt ngay. Chỉ những người cố tình vi phạm mới bị xử phạt để răn đe. Thực tế tại TP HCM, nhất là ở các quận trung tâm, phần lớn người kinh doanh thức ăn đường phố đã đeo găng tay khi tiếp xúc thực phẩm, cho thấy ý thức của người dân đã tăng lên.

Trong khi đó, theo một cán bộ ATTP tuyến quận tại TP HCM, cơ quan này vẫn đang tổ chức tập huấn Nghị định 115 cho cán bộ phụ trách địa bàn và người dân nên chưa triển khai xử phạt từ ngày 20-10. "Đối với các hành vi như không đeo khẩu trang, găng tay khi tiếp xúc thực phẩm, trước giờ chủ yếu chỉ xử phạt các cơ sở có địa điểm kinh doanh cố định, chưa phạt được hàng rong. Bây giờ đã có quy định phạt hàng rong nhưng mức phạt từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng là quá cao, nhiều người sẽ không có tiền đóng phạt nên rất khó thực thi quyết định" - vị cán bộ này nhận xét.

Cũng như vậy, nhiều địa phương khác cho biết sẽ tuyên truyền nhắc nhở trước, xử phạt sau để bảo đảm người dân không bị bất ngờ. Ông Nguyễn Tấn Hải, Trưởng Ban Quản lý ATTP TP Đà Nẵng, cho rằng mức phạt của nghị định này rất nặng nên không thể nói phạt là phạt ngay, nhất là đối với các hộ kinh doanh buôn bán nhỏ, các xe bán hàng đường phố. "Chúng tôi xác định phải tuyên truyền mạnh, dĩ nhiên sai thì vẫn phải xử phạt. Đầu tiên là xử phạt những hành vi nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến cộng đồng như sử dụng hóa chất công nghiệp trong kinh doanh thực phẩm, dùng động vật chết… Vài trường hợp phạt điển hình và tuyên truyền mạnh sẽ góp phần nâng cao ý thức của người dân" - ông Hải chia sẻ.

Trong khi đó, ông Nguyễn Trung Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Y tế TP Cần Thơ, cho biết: "Lãnh đạo Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm và Thanh tra Sở Y tế vừa đi tập huấn về Nghị định 115. Hai cơ quan này sẽ chủ trì lập kế hoạch, sau đó triển khai thực hiện". Còn theo bác sĩ Trần Trường Chinh, Phó Chánh Thanh tra Sở Y tế TP Cần Thơ, sắp tới, sở sẽ tổ chức hội nghị để tập huấn cho cán bộ hiểu về nghị định mới này.