TOD hứa hẹn cho "trái ngọt"

TP HCM đang tiên phong triển khai mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) từ Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội.

Thách thức và triển vọng

TOD (Transit Oriented Development) là phương thức quy hoạch đô thị xoay quanh các tuyến giao thông công cộng, nhất là hệ thống metro. Bằng cách xây dựng những khu đô thị mật độ cao, tích hợp đa chức năng quanh điểm trung chuyển giao thông…, TOD giúp giảm ùn tắc, tăng hiệu quả sử dụng đất, thúc đẩy kinh tế đô thị.

TSKH-KTS Ngô Viết Nam Sơn đánh giá mô hình này khi thực hiện tốt sẽ trở thành yếu tố quan trọng giúp TP HCM đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số và những dự án từ TOD sẽ kéo nhiều lĩnh vực khác phát triển. Tuy nhiên, ông nhìn nhận hiện tại, phát triển TOD vẫn là thách thức đối với TP HCM.

Để thành phố làm TOD và mô hình này phát huy hiệu quả, theo KTS Ngô Viết Nam Sơn, không chỉ dựa trên việc làm metro mà cần một hệ sinh thái đi kèm, đặc biệt là hạ tầng kết nối, giao thông công cộng. Hệ sinh thái này gồm cơ chế, kinh phí và con người.

Nghị quyết 98 tạo cơ chế để TP HCM thực hiện dự án theo mô hình TOD, song muốn triển khai hiệu quả thì nhiều quy định pháp luật khác nên được điều chỉnh tương ứng. Do đó, cần sự hỗ trợ của Trung ương trong sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách hiệu quả từ việc bồi thường giải phóng mặt bằng, đấu giá đất đến xác định ranh giới vùng ảnh hưởng của TOD, kêu gọi nhà đầu tư… để triển khai nhanh, đồng bộ các dự án; tránh việc phải đi xin cơ chế cho từng dự án.

Bên cạnh đó, muốn xây dựng hệ sinh thái TOD, TP HCM cần đến hàng tỉ USD để phát triển hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị. Do đó, Trung ương cần tạo điều kiện, hỗ trợ một phần kinh phí để làm cùng lúc nhiều tuyến metro, phát triển TOD.

"Khả năng sinh lời của mô hình rất cao và chắc chắn hoàn vốn, đem lại lợi ích kinh tế - xã hội. Việc của TP HCM là có kịch bản rõ ràng về thời điểm hoàn vốn, thời điểm bắt đầu tạo ra đóng góp cho kinh tế - xã hội của địa phương và cả nước để thuyết phục Trung ương" - KTS Ngô Viết Nam Sơn nêu ý kiến.

Về mặt con người, KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng nên xác định rõ vấn đề về nhà đầu tư chiến lược cũng như nhân sự vận hành đồng thời nhiều tuyến metro.

Nhiều cách tiếp cận

Từ góc nhìn của chuyên gia kinh tế, ông Phan Chánh Dưỡng - giảng viên Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright, nguyên Phó Tổng Giám đốc Công ty Liên doanh Khu Chế xuất Tân Thuận - cho rằng muốn làm TOD phải giải quyết được vấn đề đất đai. 

Ngoài đất công, nguồn đất còn đến từ người dân, vì thế, phải ưu tiên vấn đề giải tỏa, bồi thường, giải phóng mặt bằng. Trong chuyện này, ông nêu quan điểm người giao đất phải là nhóm được ưu tiên hưởng lợi.

Giám đốc Sở Giao thông Vận tải TP HCM Trần Quang Lâm cho biết làm TOD không chỉ là cơ hội phát triển giao thông mà còn tái cấu trúc đô thị, đặc biệt là đô thị phức tạp. "Chúng tôi rất đau đáu phát triển TOD cùng với phát triển metro" - ông bày tỏ.

Hiện nay, TP HCM có kế hoạch làm TOD dọc tuyến Metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên, Metro số 2 Bến Thành - Tham Lương và tuyến Vành đai 3. Theo kế hoạch, có 3 mô hình thực hiện TOD, gồm: TOD tại vùng lõi nhà ga, TOD tại vùng chuyển tiếp nhà ga và mô hình đô thị tập trung tại vùng phụ cận các nút giao thông đường Vành đai 3.

Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi cho biết đã giao nhiệm vụ cho các sở, ban, ngành tham mưu và mời tư vấn uy tín quốc tế làm quy hoạch không gian ngầm gắn với phát triển đô thị. Trong đó, mô hình TOD đang tiếp cận ở 2 hướng, gồm 6 vị trí đã được nghiên cứu và tiếp tục rà soát vị trí phù hợp.

"Vừa rồi, TP HCM giao một doanh nghiệp đề xuất làm TOD đoạn từ ngã tư Hàng Xanh ra theo Quốc lộ 13. Chúng ta có nhiều phương thức để học hỏi cách làm và triển khai mô hình TOD" - Chủ tịch UBND TP HCM nhấn mạnh.

Trước đó, một doanh nghiệp đã đề xuất sử dụng nguồn vốn của mình để thuê đơn vị tư vấn hoàn chỉnh ý tưởng làm TOD từ Hàng Xanh đến chân cầu Bình Triệu.