Vĩnh biệt Đại tá, Nhà văn Ngô Vĩnh Bình

Ông được mệnh danh là người lưu giữ kho tư liệu quý về các nhà văn quân đội. Ông đã trút hơi thở cuối cùng ngày 5-9-2025, hưởng thọ 72 tuổi.

Ngô Vĩnh Bình - Người giữ ký ức của Nhà số 4

Suốt bốn thập kỷ cần mẫn làm việc tại Văn nghệ Quân đội, ở "ngôi đền văn chương" số 4 Lý Nam Đế, Ngô Vĩnh Bình được đồng nghiệp trìu mến gọi là "cuốn từ điển sống" về đời văn.

Ông là người lưu giữ bao giai thoại về những bậc tiền bối: Thanh Tịnh, Vũ Cao, Thu Bồn, Nam Hà, Hồ Phương… và kể lại bằng cách riêng giàu khái quát, hóm hỉnh mà vẫn chan chứa cảm xúc.

Nhắc đến Thanh Tịnh, ông chỉ cần trích câu thơ "Ăn cơm tập thể nằm giường cá nhân" là cả một thời đoạn tập kết ra Bắc đầy khắc khoải hiện lên.

Hoặc khi dẫn lại câu nói buồn thẳm "Thống nhất nhanh thì tôi về Văn Lâu, thống nhất lâu thì tôi về Văn Điển", ông không chỉ khắc họa chân dung một con người, mà còn gợi ra hoàn cảnh thời thế.

Theo giới chuyên môn, năm 1991, cũng chính Ngô Vĩnh Bình đã cùng đồng nghiệp đưa di cốt Thanh Tịnh từ Văn Điển về lại quê hương Văn Lâu, ghi lại sự kiện ấy bằng bài viết "Đưa tác giả Quê mẹ về quê mẹ".

Với biệt tài ghi nhớ và kể lại, ông vẽ nên bức chân dung tập thể sinh động của nhiều thế hệ cầm bút đã từng đi qua mái hiên Nhà số 4.

Ở đó, nhân vật không chỉ là tác giả của những tác phẩm lớn, mà còn là những con người bằng xương bằng thịt, với nụ cười, nỗi buồn, sự hóm hỉnh, khắc khoải và cả những mâu thuẫn đời thường.

Ngô Vĩnh Bình - Một đời gắn bó với văn chương quân đội

Nhà văn Ngô Vĩnh Bình nhập ngũ, tham gia chiến tranh biên giới phía Bắc năm 1979, rồi về công tác tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Từ vị trí phụ biên tập, ông được tín nhiệm và dần đảm nhiệm cương vị Tổng biên tập – vị trí cao nhất của một trong những tạp chí văn chương uy tín bậc nhất.

Theo Nhà Lý luận phê bình Ngô Thảo, "sếp" của ông Ngô Vĩnh Bình phong cách phê bình của ông là tiếp cận văn học từ góc nhìn lịch sử. Xuất thân học sử, ông mang tư duy sử học vào trong nghiên cứu văn chương, cần mẫn, tư liệu cẩn trọng, làm giàu thêm kho tư liệu quý giá về các nhà văn quân đội.

Ngô Vĩnh Bình - Thành tựu nghiên cứu, sáng tác

Những cuốn sách nghiên cứu, lý luận phê bình tiêu biểu của Ngô Vĩnh Bình có thể kể đến: "Nẻo vào văn học"; "Trần Đăng – con người và tác phẩm"; "Thanh Tịnh – văn và đời"; "Một chặng đường văn"; "Hoàng Lộc – cuộc đời và văn phẩm"; "Văn xuôi về đề tài chiến tranh"; "Trăng và súng"; "Cách mạng và người nghệ sĩ"; "Tiếng vọng ấu thơ"… Bên cạnh phê bình, ông còn để lại những tác phẩm văn xuôi giàu tình cảm, được bạn đọc yêu thích như: "Từ bến sông Yên"; "Hà Nội đến… và thấy"; "Nơi con chim bay bạc đầu chưa tới"…

Đặc biệt, "Nơi con chim bay bạc đầu chưa tới" là cuốn sách gần như in ngay trước khi ông nghỉ hưu, ghi lại những chuyến đi, những cuộc gặp gỡ mà ông trân trọng coi là "chặng đường văn".

Ngô Vĩnh Bình - Phong thái dí dỏm, nhân cách hiền hậu

Trong mắt đồng nghiệp, Nhà văn Ngô Vĩnh Bình là người hòa nhã, cởi mở. Ông sẵn sàng nở nụ cười hiền trước mọi cuộc gặp, bất kể người đối diện là ai. Song đằng sau sự điềm đạm, ông cũng có nét nóng nảy rất thật – cái nóng của người thẳng tính, trọng chữ nghĩa. Nhưng sau phút giận dữ, ông lại nhanh chóng trở về với sự hài hước, gần gũi.

Ông thích pha trò, ưa lối nói ví von dân gian, ham bắt nhịp cái mới. Trong những chuyến đi với lớp trẻ, thấy câu nói nào "thời thượng" ông đều ghi nhớ, nhẩm lại, như một cách để không bị bỏ lại phía sau.

Những năm cuối đời, sức khỏe giảm sút khiến ông không còn đủ mắt sáng để viết, dù lòng vẫn đau đáu văn chương. Tháng 7 vừa qua, đồng nghiệp đến thăm, ông còn níu giữ mãi chẳng muốn chia tay, như linh cảm về cuộc chia ly gần kề.

Giờ đây, khi "cuốn từ điển sống" của Nhà số 4 đã khép lại, đồng nghiệp và bạn đọc chỉ còn lại những trang sách, những giai thoại, những nụ cười hiền hậu của ông.

Nhà văn Ngô Vĩnh Bình đã đi xa, nhưng ở một miền nào đó, chắc hẳn ông vẫn tiếp tục những cuộc đối thoại bất tận với những bậc đàn anh văn chương.

Vĩnh biệt Đại tá, nhà văn, nhà phê bình Ngô Vĩnh Bình, một nhân cách hiền hậu, một ký ức sống của đời văn quân đội. Những gì ông để lại sẽ còn đi cùng văn học Việt Nam, như những "chặng đường văn" mà ông cần mẫn ghi chép suốt một đời.