Xuất khẩu mở cánh cửa mới

Sáng 26-11, Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2025 với chủ đề "Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế".

Bứt phá mạnh mẽ

Tại diễn đàn, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại - đánh giá những năm gần đây, xuất khẩu liên tục là điểm sáng của nền kinh tế.

Trong 10 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất siêu gần 20 tỉ USD; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu khoảng 762 tỉ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm 2024. Dự kiến, năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu sẽ đạt trên 950 tỉ USD - cao nhất từ trước đến nay.

Theo Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, giai đoạn 2021 - 2025 đã chứng kiến sự bứt phá mạnh mẽ của xuất khẩu Việt Nam khi kim ngạch tăng trưởng đều ở mức 2 con số và xuất siêu duy trì ổn định hơn một thập kỷ.

Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới biến động sâu sắc, từ thay đổi địa chính trị, xung đột thương mại, xu hướng bảo hộ gia tăng cho tới yêu cầu cấp bách về chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, hoạt động xúc tiến thương mại buộc phải bước sang một giai đoạn phát triển mới.

Thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Đông, châu Phi… vẫn còn nhiều dư địa chưa được khai thác hiệu quả. Điều này đặt ra yêu cầu doanh nghiệp (DN) phải đổi mới mạnh mẽ trong quản trị rủi ro, phát triển sản phẩm, chuẩn hóa quy trình, minh bạch nguồn gốc và tích cực tham gia thương mại số để nâng cao sức cạnh tranh.

Ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam - cho biết năm 2025, xuất khẩu dệt may dự kiến đạt 46 tỉ USD, tăng gần 6% so với năm 2024. Trong đó, thị trường Mỹ chiếm tỉ trọng lớn nhất, với kim ngạch xuất khẩu dự kiến đạt 18 tỉ USD, tăng 1,7% so với năm 2024, tiếp đó là các thị trường EU, Trung Quốc, Nhật Bản, ASEAN, Hàn Quốc.

Trong bối cảnh thị trường Mỹ gặp thách thức từ thuế đối ứng, DN dệt may đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, đa dạng sản phẩm.

Theo ông Cẩm, thị trường Trung Đông dung lượng lớn nhưng dệt may Việt Nam mới khai thác được kim ngạch xuất khẩu khoảng 500 triệu USD/năm. Nguyên nhân là để tiếp cận thị trường mới cần thông tin thị trường, đáp ứng tiêu chuẩn Halal, dùng vải thông thoáng do Trung Đông thời tiết nắng nóng. Cùng với đó, ngành dệt may cũng đang gặp khó khăn trong việc phát triển nguyên phụ liệu từ vải, dệt nhuộm.

Bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam, cho rằng khó khăn lớn nhất khi xuất khẩu là vấn đề đáp ứng tiêu chuẩn về phát triển bền vững và truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu. Thị trường EU hiện có tới 535 tiêu chí về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Vì vậy, xuất khẩu sang EU đòi hỏi giám sát chất lượng tuyệt đối. Tuy nhiên, các DN nhỏ và siêu nhỏ gặp khó khi gom hàng từ nhiều hộ để tạo thành mẫu đồng nhất, chi phí kiểm định chất lượng cao.

Trong khi đó, ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc điều hành nghiên cứu và phát triển Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk), chia sẻ định hướng của Vinamilk là XK tới 70 quốc gia và vùng lãnh thổ. Hiện mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ đều có những yêu cầu tiêu chuẩn khác nhau. Do vậy, DN phải có kế hoạch, sẵn sàng đáp ứng các tiêu chuẩn cao hơn, đòi hỏi cao hơn về sản phẩm an toàn, xanh của người tiêu dùng.

Liên quan các rào cản phi thuế quan, ông Lê Sỹ Giảng - Giám đốc điều hành Công ty GHC Consulting & Advisory - nhấn mạnh tới dự báo, chuẩn bị ứng phó và quản trị các rủi ro liên quan tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, môi trường hoặc phòng vệ thương mại. Theo đó, DN cần nâng cao hiểu biết về các rào cản, quản trị chất lượng sản phẩm và quản lý toàn bộ chu trình sản xuất. Ví dụ, hệ thống ghi nhận đầy đủ từ đầu vào đến đầu ra để khi bị yêu cầu truy xuất nguồn gốc, DN có thể trả lời ngay.

Chỉ rõ con đường ngách

"Tư duy cũ sẽ không mở ra cánh cửa mới" - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Vũ Bá Phú nhấn mạnh. Vì vậy, xuất khẩu giai đoạn 2026 - 2030 cần đạt được 4 mục tiêu: Đạt tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao, góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số từ năm 2026; tăng tỉ lệ giá trị gia tăng trong nước trong tổng kim ngạch xuất khẩu; tăng tỉ lệ DN tham gia xuất khẩu (trực tiếp và gián tiếp), đặc biệt trong công nghiệp chế tạo và chế biến sâu và hoàn thiện hạ tầng xúc tiến thương mại.

Theo đó, Bộ Công Thương thúc đẩy chuyển đổi xanh và tiêu chuẩn bền vững trong xuất khẩu. Xúc tiến thương mại không chỉ dừng ở việc "đưa hàng ra thế giới", mà phải "đưa hàng đi bằng con đường xanh", sản xuất sạch hơn, logistics phát thải thấp, bao bì thân thiện với môi trường và truy xuất nguồn gốc rõ ràng…

Xây dựng bộ nhận diện xuất khẩu quốc gia, thống nhất hình ảnh hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. "Mỗi sản phẩm mang biểu trưng xuất khẩu Việt Nam phải phản ánh chất lượng, uy tín và giá trị văn hóa Việt Nam. Khi nhìn thấy bộ nhận diện đó, đối tác quốc tế sẽ hiểu rằng đây là sản phẩm đáng tin cậy của một đất nước năng động và sáng tạo" - ông Vũ Bá Phú chia sẻ.

Cùng với đó, Bộ Công Thương đặt yêu cầu phát triển mạng lưới xúc tiến thương mại quốc gia hiện đại. Ông Vũ Bá Phú nhấn mạnh: "Chúng ta không thể phát triển nếu chỉ đi tìm khách hàng. Chúng ta phải chủ động mời nhà mua hàng quốc tế đến với Việt Nam, tổ chức những sự kiện xúc tiến thương mại có tầm vóc khu vực. Hội chợ Mùa thu 2025 vừa qua chính là một bước thử nghiệm thành công, mở ra hướng đi mới cho mô hình xúc tiến thương mại hiện đại".

Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc, ông Bok Dug Gyou - Trưởng Ban Korea Desk tại Cục Xúc tiến thương mại, Phó Giám đốc Kotra Việt Nam - nhấn mạnh việc tập trung hỗ trợ DN nhỏ và vừa trong nắm bắt thị hiếu của khách hàng. Theo ông, xúc tiến thương mại không chỉ dừng ở hội chợ mà cần giúp DN có thông tin về thị trường, đáp ứng hệ thống tiêu chuẩn toàn cầu, chỉ rõ con đường ngách để ra thế giới. 

Doanh nghiệp đầu ngành làm đầu tàu dẫn dắt

Bộ Công Thương sẽ triển khai chương trình "Go Global", lựa chọn các DN đầu ngành có năng lực cạnh tranh quốc tế để làm "đầu tàu" dẫn dắt, kéo theo hệ sinh thái DN vệ tinh cùng vươn ra thế giới. Khi một DN Việt Nam đi ra quốc tế, họ không đi một mình, mà mang theo cả chuỗi giá trị. Đó là mô hình phát triển mới của xúc tiến thương mại hiện đại.

Theo ông Trần Huy Hoàn - chuyên viên chính Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương), chương trình "Go Global" đã được trình Thủ tướng Chính phủ với những định hướng mang tính đột phá về tư duy. Điểm nhấn của "Go Global" là mở rộng khái niệm xuất khẩu, không chỉ giới hạn ở hàng hóa vật lý, Việt Nam hướng tới xuất khẩu dịch vụ, đặc biệt là các dịch vụ tri thức, công nghệ và sáng tạo, đồng thời nỗ lực nâng cao tỉ lệ giá trị gia tăng nội địa trong từng sản phẩm.

Trong khi đó, ông Nguyễn Mạnh Hà, Giám đốc Công ty CP AHT Tech, cho rằng cuộc cách mạng về trí tuệ nhân tạo (AI) đang buộc các DN xuất khẩu phần mềm phải định hình lại mô hình, nếu không, AI sẽ làm thay người lập trình nếu chỉ làm gia công đơn hàng. Do vậy, hành trình "Go Global" cần hệ sinh thái: con người, nguồn lực về vốn và hỗ trợ kết nối thị trường.