Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

Trong xu thế cách mạng công nghiệp lần thứ 4, sự kết hợp các công nghệ đã làm mờ đi ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học. Điều này đã tác động không nhỏ đến đời sống xã hội, đẩy nhanh quá trình hội nhập, phát triển kinh tế nhưng cũng đặt ra những thách thức lớn, trong đó có sự thiếu hụt lao động trình độ cao và kỹ năng chuyên nghiệp.

Cơ chế, chính sách, thu nhập... chưa phù hợp

Theo Trung tâm Dự báo nhân lực và Thông tin thị trường lao động TP HCM, năm 2022, nhu cầu tuyển dụng đã qua đào tạo mới chỉ chiếm 85,78% tổng nhu cầu nhân lực. Trong đó, nhu cầu nhân lực có trình độ đại học trở lên chưa cao, chỉ chiếm 20,19%; còn cao đẳng chiếm 19,55%; trung cấp chiếm 28,64%; sơ cấp chiếm 17,4% và lao động chưa qua đào tạo chiếm 14,22%...

Về vấn đề thu hút người tài, các cơ chế, chính sách vẫn chưa phù hợp, đặc biệt là về thu nhập. Năm 2014, Quyết định 5715/QĐ-UBND về thu hút chuyên gia được TP HCM áp dụng trong 5 năm để tuyển người tài cho các lĩnh vực trọng điểm. Sau 5 năm thí điểm, TP HCM thu hút 19 nhà khoa học về làm việc nhưng sau đó 14 người rời đi.

Một số chuyên gia cho rằng chính sách thu hút nhân tài của thành phố giống như "trên trải thảm mà dưới trải đinh" vì còn quá nhiều điều kiện, thủ tục gây khó khăn. Chẳng hạn, quá trình tuyển dụng khá phức tạp qua nhiều giai đoạn cũng là một trở ngại đối với người ứng tuyển.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng bất cập về nguồn nhân lực. Về mặt khách quan, do điều kiện kinh tế, giáo dục của Việt Nam còn đang trong giai đoạn phát triển; giáo dục - đào tạo nặng về lý thuyết, chưa có điều kiện nhiều để phát triển mạnh thực hành; trình độ khoa học kỹ thuật còn lạc hậu... Về nguyên nhân chủ quan, hệ thống chính sách quản lý của nhà nước, của TP HCM trong công tác chỉ đạo, điều hành, tổ chức, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực còn chậm, chưa giữ chân, thu hút được người tài.

Bên cạnh việc trang bị cho học viên những kiến thức lý thuyết, cần yêu cầu nhà trường chú ý trau dồi kỹ năng thực hành Ảnh: Hoàng Triều

Chú trọng đào tạo, giữ chân, thu hút nhân tài

Để có nguồn nhân lực chất lượng cao, trước tiên là về chương trình đào tạo chung. Bên cạnh việc trang bị cho học viên những kiến thức về mặt lý thuyết, cần yêu cầu nhà trường chú ý trau dồi kỹ năng thực hành. Nội dung học phải gắn với thực tiễn, thông qua các bài tập, các buổi thảo luận để hình thành tác phong công nghiệp cho học viên, đồng thời phát huy tính tự giác, năng động sáng tạo. Nên ưu tiên lựa chọn những giảng viên ưu tú, có trình độ cao, có kinh nghiệm, có tinh thần học hỏi, giàu tâm huyết với nghề.

Ngoài ra, TP HCM cần có chính sách giúp đỡ, tạo điều kiện cũng như khuyến khích các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn tham gia các tổ chức quốc tế về bảo đảm chất lượng, kiểm định và công nhận chất lượng đào tạo, tiêu chuẩn kỹ năng nghề đối với cơ sở đào tạo. Song song đó, đưa ra những cơ chế, chính sách mới để giữ chân người tài ở lại và thu hút người tài ở các nơi khác đến.

Trong cơ chế thị trường, vấn đề cạnh tranh nhân lực chất lượng cao là điều tất yếu. TP HCM cần xác định "giữ chân" người giỏi không phải là sách lược nhất thời mà là một vấn đề mang tính chiến lược, xuyên suốt và đồng bộ. Cần đa dạng hóa loại hình hỗ trợ để tránh tình trạng chảy máu chất xám, người tài sau khi được đào tạo xong đi khỏi TP HCM.

Cần nghiên cứu các chế độ đãi ngộ, tiếp cận theo hướng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các chuyên gia đóng góp, chứ không phải chỉ đơn thuần tập trung vào thu nhập.

Nhiều người tài sẵn sàng cống hiến không phải chỉ vì vật chất mà còn quan tâm đến yếu tố tinh thần, môi trường làm việc. Do đó, ngoài chế độ vật chất, TP HCM cần có cơ chế ghi nhận sự đóng góp, tưởng thưởng, tạo môi trường làm việc tốt để nâng cao chất lượng nghiên cứu.

Có thể tận dụng, khai thác nhân lực chất lượng cao với chính đội ngũ giảng viên, sinh viên, cựu sinh viên các trường đại học, cao đẳng đã và đang học ở nước ngoài; có chính sách phù hợp, sự quan tâm, ghi nhận đúng vai trò và vị trí của họ. Bên cạnh đó, tiến hành xây dựng các chuyên đề nhằm thu hút và lắng nghe những đóng góp của các giảng viên đã và đang học ở nước ngoài về các ý tưởng xây dựng liên kết quốc tế, phát huy tinh thần trí thức, dù ở đâu cũng đóng góp cho TP HCM, cho đất nước.