Cấm dùng đồ nhựa, bao bì khó phân hủy ở siêu thị, khu du lịch... từ 2026, ưu đãi cho sản phẩm xanh

Phát triển nhãn sinh thái còn khiêm tốn

Thông tin được ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nêu ra tại tọa đàm: "Thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững thông qua nhãn sinh thái" do Báo Tiền Phong phối hợp với Cục Môi trường tổ chức sáng ngày 27-8.

Theo định nghĩa của Mạng lưới nhãn sinh thái toàn cầu (GEN), nhãn sinh thái là nhãn chỉ ra tính ưu việt về mặt môi trường của một sản phẩm, dịch vụ so với các sản phẩm, dịch vụ cùng loại dựa trên đánh giá vòng đời sản phẩm.

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy đến năm 2017 đã có 17 tiêu chí Nhãn xanh Việt Nam được công bố, làm căn cứ để chứng nhận Nhãn xanh Việt Nam đối với sản phẩm thân thiện với môi trường.

Trong đó, 7 tiêu chí được áp dụng làm căn cứ chứng nhận Nhãn xanh Việt Nam đối với 112 loại sản phẩm. Trong hai năm 2024 và 2025 có thêm 13 sản phẩm được chứng nhận nhãn sinh thái.

Tuy vậy, ông Nguyễn Trung Thắng, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, đánh giá kết quả áp dụng nhãn sinh thái ở Việt Nam vẫn khiêm tốn. Người tiêu dùng trong nước vẫn quan tâm nhiều hơn đến an toàn thực phẩm, trong khi rào cản công nghệ, chi phí và thủ tục hành chính tiếp tục là trở ngại lớn.

PGS-TS Nguyễn Thế Chinh, nghiên cứu viên cao cấp của Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, dẫn ví dụ một sản phẩm son làm từ hoa hồng được dán nhãn sinh thái của châu Âu có giá thành cao gấp nhiều lần so với sản phẩm không có nhãn. Để đạt được điều này, doanh nghiệp phải đầu tư toàn diện, từ nguồn nguyên liệu, tiêu chí sản xuất, công nghệ, quy trình đến nâng cao nhận thức. Vì vậy, chính sách cơ chế cần rõ ràng để giúp doanh nghiệp Việt hiểu, nắm vững và thực sự có khả năng áp dụng nhãn sinh thái.

Cần cơ chế, chính sách

Theo ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, hiện có ba nhóm chính sách lớn nhằm tháo gỡ rào cản, khuyến khích doanh nghiệp tham gia sản xuất và giúp người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm thân thiện môi trường.

Thứ nhất, nhóm chính sách quản lý hành chính: Tập trung vào các quy định mang tính bắt buộc, cấm hoặc hạn chế sản phẩm có nguy cơ gây ô nhiễm. Năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định 08, đưa ra lộ trình cụ thể nhằm loại bỏ dần các sản phẩm nhựa dùng một lần. Theo đó, từ sau ngày 31-12-2030, Việt Nam sẽ cấm hoàn toàn sản xuất và tiêu dùng nhựa dùng một lần.

Từ đầu năm 2026, các địa phương có trách nhiệm triển khai việc cấm sử dụng loại nhựa này, cùng với bao bì khó phân hủy, tại siêu thị, trung tâm thương mại, khách sạn, khu du lịch… Cơ quan quản lý trung ương và địa phương sẽ triển khai khẩn trương, đồng thời doanh nghiệp cũng phải gấp rút phát triển sản phẩm thay thế để cung ứng cho thị trường.

Thứ hai, nhóm chính sách kinh tế bao gồm các khoản thuế, phí và ưu đãi tài chính. Luật Thuế bảo vệ môi trường đã được ban hành, Bộ Tài chính hiện chủ trì phối hợp sửa đổi luật theo hướng bổ sung một số nhóm hàng hóa có nguy cơ gây ô nhiễm vào đối tượng chịu thuế. Ngoài ra, còn có chính sách ưu đãi tín dụng cho doanh nghiệp sản xuất sản phẩm xanh.

Thứ ba, nhóm chính sách phát triển thị trường: Hiện quy mô thị trường sản phẩm nhãn sinh thái tại Việt Nam còn rất nhỏ.

Trước đây, có khoảng 100 loại sản phẩm được gắn nhãn, nhưng sau đó chỉ có thêm một số doanh nghiệp tham gia. Trong khi đó, năm 2016, tổng giá trị thị trường các sản phẩm, dịch vụ được Nhật Bản gắn nhãn sinh thái đã vượt 44 tỉ USD, và hiện nay chắc chắn còn lớn hơn nhiều.