Chủ động ứng phó với thuế quan

Ngày 4-3, Bộ Công Thương tổ chức giao ban với hệ thống thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tháng 2-2025. Ông Nông Đức Lai, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Trung Quốc, cho biết hiện nay, Trung Quốc và Mỹ đều là đối tác thương mại lớn, quan trọng nhất của Việt Nam, do đó, cạnh tranh Mỹ - Trung cùng các chính sách thương mại giữa hai nước đều tác động đến thương mại nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung.

Kiểm soát chặt xuất xứ

Trước hết, Việt Nam được hưởng lợi từ làn sóng đầu tư do chuỗi cung ứng dịch chuyển, khi các doanh nghiệp (DN) Trung Quốc và quốc tế mở rộng sản xuất để né thuế Mỹ. Điều này thúc đẩy đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt trong dệt may, điện tử, và máy móc. Đồng thời, Việt Nam hưởng lợi từ việc Mỹ giảm nhập khẩu từ Trung Quốc. Tuy nhiên, nguy cơ bị Mỹ điều tra chống bán phá giá cũng gia tăng khi các DN Trung Quốc có thể dùng thương mại "chuyển khẩu" hoặc di dời lắp ráp ra nước ngoài để né thuế. "Điều này khiến các nước nhận đầu tư, như Việt Nam, đối mặt rủi ro khi Mỹ siết chặt truy xuất nguồn gốc hàng hóa Trung Quốc" - ông Lai cảnh báo.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, ông Hoàng Mạnh Cường, Giám đốc kinh doanh Công ty TNHH Vinaxo (Tiền Giang) - chuyên trái cây chế biến, cho biết thực tế, từ trước khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung lần 2, nhiều nhà đầu tư Trung Quốc và Mỹ đang tìm đến Việt Nam để thích ứng với tình hình mới. 

Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức với hàng Việt. Đó là tình trạng "mượn" xuất xứ, tức nhập hàng từ nước này, thông qua Việt Nam để thay đổi bao bì nhãn mác, rồi xuất khẩu sang nước kia để tránh thuế. Điều này đặt ra cho công tác quản lý nhà nước, để tránh cho cả ngành hàng bị vạ lây vì thuế lẩn tránh.

Tuy nhiên, đây cũng có cơ hội của các mặt hàng Việt Nam khi nhà nhập khẩu cần tìm nguồn hàng mới. "Chúng tôi có một đối tác ở Mỹ đã nhập khẩu hàng trong nhiều năm, nay họ liên hệ với chúng tôi mở nhà máy để chế biến tinh hạt dẻ cười xuất khẩu sang Trung Quốc. 

Hiện tại, chúng tôi đang đàm phán với khách hàng Trung Quốc liên quan đến đầu ra. Dự kiến mỗi tháng đối tác sẽ mua 3 container 40 feet, mỗi container hàng thành phẩm cần từ 3-4 container hạt dẻ cười nguyên liệu" - ông Cường nói.

Cũng theo ông Cường, các sản phẩm từ nguyên liệu hạt dẻ cười Mỹ sẽ được chế biến sâu thành nhiều món khác nhau, đủ tiêu chuẩn để đáp ứng tiêu chí xuất xứ Việt Nam.

Trong khi đó, ông Đào Ngọc Vương, đại diện Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Dịch vụ Vận tải Nguyên Long Vương, cho biết tình trạng hàng ngoại dán nhãn "Made in Vietnam" để xuất khẩu sang Mỹ hưởng thuế ưu đãi đã diễn ra, đặc biệt với hàng ngũ kim như búa, kềm, tua vít, ốc vít… Trong khi đó, mặt hàng thép, nội thất gỗ đã giảm nhờ kiểm soát chặt. Để tránh gian lận thương mại, ông đề nghị cơ quan quản lý kiểm soát chặt việc cấp chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O).

TS Đào Hà Trung, Chủ tịch Hiệp hội Công nghệ cao TP HCM, cảnh báo các ngành hàng có nguy cơ bị Mỹ nghi ngờ xuất xứ gồm: dệt may và da giày, đồ gỗ, nông - lâm - thủy sản bởi Việt Nam và Trung Quốc đều là nhà xuất khẩu lớn các mặt hàng này vào Mỹ. 

Để giảm thiểu nguy cơ bị nghi ngờ, theo TS Trung, các DN xuất khẩu Việt Nam cần nâng cao tỉ lệ giá trị gia tăng tại Việt Nam, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về quy tắc xuất xứ, xây dựng thương hiệu mạnh, uy tín.

Xây dựng lộ trình bảo vệ lợi ích thương mại

Trong khi đó, ông Đỗ Ngọc Hưng, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Mỹ, thông tin sau 4 tuần trở thành tổng thống của Mỹ, ông Donald Trump vẫn đang duy trì động lực mạnh mẽ để thúc đẩy chính sách thương mại nhằm thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử, với những tác động đến thuế, đầu tư và quyết sách tác động đến chuỗi cung ứng toàn cầu.

Vì vậy, Thương vụ Việt Nam tại Mỹ kiến nghị khẩn trương xây dựng một lộ trình cụ thể để bảo vệ lợi ích thương mại của Việt Nam trước các biện pháp thuế quan tiềm tàng từ chính quyền Tổng thống Donald Trump, đồng thời tăng cường hợp tác chiến lược với Mỹ nhằm bảo đảm sự phát triển bền vững trong quan hệ song phương giữa hai nước. 

"Việc hợp tác đầy đủ với phía Mỹ trong quá trình cung cấp thông tin cho các vụ kiện thương mại cũng là điều quan trọng để bảo vệ lợi ích DN và tránh các rủi ro pháp lý. Ngoài ra, DN cần thận trọng với nguồn nguyên liệu đầu vào từ các nước đang là đối tượng bị Mỹ áp thuế, nhằm tránh nguy cơ bị điều tra về gian lận xuất xứ hoặc lẩn tránh thuế quan" - ông Hưng khuyến nghị.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cũng đề nghị các DN chủ động theo dõi, thường xuyên cập nhật thông tin, tình hình thị trường, tuân thủ quy định thương mại, đồng thời thận trọng với nguồn nguyên liệu đầu vào, đặc biệt từ các nước bị Mỹ áp thuế để tránh nguy cơ bị điều tra về gian lận xuất xứ hoặc lẩn tránh thuế quan.

Bà yêu cầu Cục Phòng vệ thương mại chủ động phối hợp với các đơn vị thuộc bộ có liên quan theo dõi sát sao các động thái của các thị trường lớn Mỹ và EU trong việc điều chỉnh chính sách thương mại đối với các nước thứ ba, đặc biệt là các quốc gia bị áp thuế hoặc chịu lệnh trừng phạt, nhằm ngăn chặn nguy cơ Việt Nam bị điều tra về gian lận xuất xứ hoặc lẩn tránh thuế quan. Ngoài ra, cần nghiên cứu xây dựng chiến lược bảo vệ lợi ích thương mại của Việt Nam trước các biện pháp thuế quan, phòng vệ thương mại tiềm tàng từ các thị trường.