Sau khi nghỉ việc do doanh nghiệp (DN) giải thể, chị N.T.H.P (38 tuổi), công nhân (CN) Công ty TNHH May Sun Kyoung (quận 12, TP HCM), xin làm thời vụ cho một cơ sở may, lương khoảng 5,7 triệu đồng/tháng. Với mức lương hơn 8 triệu đồng ở công ty cũ, chị P. được hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) khoảng 4,8 triệu đồng/tháng. Nếu cộng mức lương hiện tại và khoản TCTN, thu nhập mỗi tháng của chị P. còn cao hơn trước khi mất việc. Chị P. còn dự tính sau khi hưởng hết 12 tháng TCTN là vừa đủ thời gian để chị làm thủ tục hưởng BHXH một lần.
Lách luật
P. cho hay chị đã tham gia BHXH được hơn 17 năm nhưng nay mới 38 tuổi. Nếu tiếp tục tham gia BHXH để đến khi đủ 60 tuổi hưởng lương hưu thì thời gian còn rất dài. Theo tính toán của P., sau khi hưởng BHXH một lần, chị xin làm CN chính thức và đóng tiếp thì đến khi 60 tuổi, vẫn có thời gian đóng trên 20 năm để hưởng lương hưu.
Tính toán của chị P. cũng là suy nghĩ của nhiều người lao động (NLĐ) hiện nay dẫn đến tình trạng rủ nhau xin nghỉ việc, chuyển qua làm thời vụ. Ở một số nơi còn xảy ra tình trạng DN bắt tay với NLĐ lách luật làm thủ tục cho NLĐ nghỉ việc để hưởng TCTN, BHXH một lần nhưng thực tế NLĐ vẫn làm việc tại DN song không ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) và tham gia BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).
Ông Trần Văn Triều, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TP HCM, phân tích: "Bộ Luật Lao động hiện hành không quy định về hình thức lao động thời vụ, do vậy đây là hành vi lách luật, NLĐ và DN mượn danh nghĩa "lao động thời vụ" để né ký HĐLĐ, đóng các khoản BHXH và bắt tay cùng NLĐ trục lợi chính sách. Khi làm công việc thời vụ, NLĐ có được một số lợi ích trước mắt nhưng về lâu dài sẽ thiệt hại".
Nhiều công nhân mất việc từ chối việc làm chính thức để tìm kiếm các công việc thời vụ Ảnh: HUỲNH NHƯ
Trước thực trạng này, bà Nguyễn Thị Hiền, Trưởng Phòng Nhân sự Công ty TNHH May mặc Quảng Việt (huyện Củ Chi, TP HCM), cho rằng cần rà soát lại đối tượng thất nghiệp để ngăn ngừa tình trạng trục lợi chính sách. Theo quy định, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) là nơi ban hành quyết định hưởng TCTN, tuy nhiên, thực tế rất khó xác định đối tượng đang có việc làm vì chủ yếu dựa vào dữ liệu tham gia BHXH của cơ quan BHXH. Điều này dẫn đến việc xác định chưa đúng đối tượng thất nghiệp. Do đó, sau khi giải quyết và chi trả TCTN xong thì phát hiện sai đối tượng và phải thu hồi rất nhiều.
Ông Phạm Văn Tuyên, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB-XH tỉnh Bình Dương nhìn nhận tình trạng NLĐ thôi việc ở công ty này để nộp hồ sơ hưởng BHTN nhưng sau đó vẫn đi làm ở nơi khác khá phổ biến. Sau khi đối chiếu dữ liệu, nếu phát hiện, ngành LĐ-TB-XH sẽ ra quyết định thu hồi tiền hưởng TCTN không đúng quy định. Tuy nhiên, việc thu hồi này lại cực kỳ khó khăn vì cơ quan chức năng phải đi tìm từng NLĐ để truy thu. Trong 3 năm qua, cơ quan chức năng tỉnh Bình Dương đã chi sai hơn 21 tỉ đồng tiền hỗ trợ BHTN, tuy nhiên đến nay chỉ thu hồi được 15 tỉ đồng, còn lại hơn 6 tỉ đồng khó thu hồi.
Ổn định chính sách an sinh
Theo bà Phạm Lan Khanh, sáng lập và điều hành FreelancerViet, sau đại dịch COVID-19, tâm lý chung của NLĐ là "được đồng nào hay đồng đó". Một bộ phận NLĐ lớn tuổi bắt đầu có tâm lý "nghỉ hưu" non để chăm lo gia đình sau nhiều năm làm việc vất vả. Khi mất việc thời điểm cận Tết, NLĐ thường chọn giải pháp ngắn hạn là làm những việc thời vụ trong khi vẫn hưởng TCTN.
Theo ông Võ Văn Hùng, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Hansae Việt Nam, tình trạng NLĐ xin nghỉ việc hiện nay có liên quan đến những thông tin về sự thay đổi chính sách BHXH một lần, cụ thể là đề xuất giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu xuống còn 10-15 năm và giảm mức hưởng của NLĐ xuống còn 8% (chỉ hưởng phần NLĐ đóng). "Trong trường hợp có thay đổi, cần xem xét phương án cho NLĐ được quyền lựa chọn hoặc tiếp tục duy trì đóng BHXH để hưởng lương hưu hoặc rút BHXH một lần nếu có nhu cầu, như vậy NLĐ mới an tâm gắn bó dài lâu với DN" - ông Võ Văn Hùng bày tỏ.
Ông Phạm Đình Hùng, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Nidec Servo (Khu Công nghệ cao, TP Thủ Đức, TP HCM), cho rằng nguyên nhân nhiều CN chọn nghỉ việc là do lương thấp, hằng tháng không có tích lũy. Thêm vào đó, dịch COVID-19 vừa qua làm nhiều NLĐ rơi vào cảnh nợ nần, thêm chi phí cho con cái học hành... do đó, nhiều người muốn nghỉ việc để nhận BHTN và lãnh BHXH 1 lần.
Theo ông Hùng, Quốc hội nên nghiên cứu, thay đổi tuổi nhận lương hưu tùy vào lĩnh vực, ngành nghề. Để NLĐ ở lại với hệ thống an sinh đến khi nghỉ hưu, ông Cao Duy Thái, Trưởng Phòng Lao động - Tiền lương - BHXH, Sở LĐ-TB-XH tỉnh Đồng Nai, kiến nghị nên thay đổi điều kiện hưởng lương hưu của NLĐ căn cứ theo thời gian đóng. Chẳng hạn, NLĐ đã đóng BHXH từ 30 năm trở lên có thể đề nghị hưởng lương hưu mà không cần phải chờ đủ 60-62 tuổi như quy định hiện nay nhằm rút ngắn thời gian chờ đợi của NLĐ.
Tăng chế tài đối với các hành vi vi phạm
Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, tính đến ngày 31-7-2022, có 5.715 trường hợp phải thu hồi TCTN theo kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước và Thanh tra Bộ Tài chính với số tiền phải thu hồi hơn 40,9 tỉ đồng, trong đó đã thu hồi được 3.068 trường hợp với số tiền hơn 21,2 tỉ đồng.
Sắp tới, Bộ LĐ-TB-XH sẽ đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm, trong đó có các giải pháp nhằm hạn chế tình trạng gian lận, trục lợi quỹ BHTN như: bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc phối hợp với cơ quan có liên quan thực hiện thu hồi tiền hưởng BHTN sai quy định của NLĐ; hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, hình sự trong lĩnh vực BHTN; xây dựng cơ sở dữ liệu về BHTN, thực hiện kết nối dữ liệu thu, chi BHTN giữa ngành BHXH với ngành LĐ-TB-XH nhằm kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp hưởng BHTN sai quy định; tăng cường thanh tra, kiểm tra, rà soát, tự rà soát tình hình tham gia và hưởng các chế độ BHTN nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm.
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 7-12
và quét mã QR
Bình luận (0)