Phục hồi thị trường lao động sau dịch

Làn sóng dịch Covid-19 lần thứ 4 bùng phát kể từ ngày 27-4 diễn biến hết sức phức tạp, đã trực tiếp "đánh" vào công nhân (CN), nhất là một số KCN, nơi tập trung đông CN, làm ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế - xã hội, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (DN), việc làm, đời sống, thu nhập, an toàn, sức khỏe của người lao động (NLĐ). Theo thống kê, có trên 2 triệu CN phải nghỉ việc, giãn việc, nghỉ luân phiên, mất việc làm do DN tạm dừng hoạt động hoặc do NLĐ bị cách ly, điều trị bệnh, ở trong khu vực phong tỏa. Mất việc làm, thu nhập và lo sợ ảnh hưởng của dịch bệnh, hàng triệu lao động tại TP HCM và một số địa phương đã tự phát hồi hương.

Đau đầu vì công nhân bỏ về quê

Theo các chuyên gia lao động - việc làm, khi dịch bệnh được khống chế và ản xuất phục hồi, các DN sẽ phải đối mặt với sự thiếu hụt lao động trầm trọng.

Công ty TNHH Yazaki EDS Việt Nam (TP Dĩ An) là một trong những DN có số lượng CN nhiều nhất ở tỉnh Bình Dương, với khoảng 10.000 lao động. Trong thời gian địa phương thực hiện giãn cách xã hội, công ty phải thực hiện phương án "3 tại chỗ", với khoảng 1.000 CN tham gia sản xuất. Trong thời gian này, để giữ chân NLĐ, DN vẫn trả 70% tổng thu nhập cho họ. Tuy nhiên, khi địa phương trở lại trạng thái bình thường mới thì DN có nguy cơ sẽ mất khoảng 500 lao động do đã về quê. Bà Phạm Thị Tuyết Nhung, Chủ tịch Công đoàn cơ sở công ty, cho biết có khoảng 7% lao động đã về quê khó có thể trở lại Bình Dương sau ngày 30-9, cộng với khoảng 10% chưa được tiêm vắc- xin. Do đó, công ty dự kiến bố trí khoảng 80% CN trở lại làm việc sau khi được địa phương cho phép nhưng chủ yếu vẫn theo phương án "3 tại chỗ". Bà Nhung cho rằng trong bối cảnh dịch bệnh căng thẳng, mặc dù DN phải bù lỗ nhưng vẫn trả lương cho NLĐ là một sự cố gắng nhằm để NLĐ có tiền trang trải cuộc sống tối thiểu. Sau dịch, nếu CN về quê chưa vào được mà có liên hệ với công ty thì sẽ được tính vào nghỉ phép năm, còn CN không đi làm mà công ty không liên lạc được trong vòng 5 ngày thì sẽ bị cắt hợp đồng. "Tùy theo tình hình lúc đó, nếu được phép thì công ty và Công đoàn cơ sở sẽ có kế hoạch đón CN ở quê trở lại với DN nếu như CN vẫn còn nguyện vọng vào công ty làm việc" - bà Nhung nói. Còn tại Công ty TNHH Chí Hùng (thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương), gần 10.000 CN của công ty đã tạm ngưng làm việc hơn 2 tháng nay do công ty không thể bố trí "3 tại chỗ", song họ vẫn được công ty trả lương bằng mức tối thiểu vùng. Bà Nguyễn Thị Ngọc Hà, Phó Tổng Giám đốc công ty, cho biết vấn đề thiếu hụt lao động của DN là một trong những khó khăn lớn nhất nếu hoạt động trở lại sau thời gian giãn cách. Một lượng lớn CN của công ty đã trở về quê dẫn đến khó tuyển dụng lao động trong thời gian gần.

Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam Vũ Ðức Giang cho biết trong dòng người về quê những ngày cuối tháng 7, đầu tháng 8-2021, có rất nhiều lao động của ngành dệt may. Họ phải nghỉ việc/giãn việc, không đủ khả năng trụ lại được trong các xóm trọ. "Hiện các DN dệt may đã kín đơn hàng đến quý IV/2021 và đầu năm 2022 nhưng lo ngại khi sản xuất phục hồi chỉ có thể gọi lại được khoảng 60% lao động đã về quê, làm chậm tiến độ giao hàng và ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của nền kinh tế" - ông Giang cho biết. Theo thống kê của Hiệp hội DN các KCN TP HCM (HBA), kể từ khi bùng phát đợt dịch thứ 4, có ít nhất 20.000 lao động làm việc trong các KCX-KCN rời TP về quê. Bên cạnh đó, hàng chục ngàn CN làm việc ở các KCX-KCN, Khu Công nghệ cao (TP Thủ Đức) nhưng lại thuê trọ, sinh sống ở các khu vực giáp ranh với TP HCM như Đồng Nai, Bình Dương, Long An không thể đi lại được do các địa phương áp dụng các biện pháp phòng dịch. Tình hình này khiến các DN đối mặt nguy cơ thiếu hụt lao động một khi dịch bệnh được khống chế.

Doanh nghiệp cần có chính sách lương, thưởng và đãi ngộ thỏa đáng để giữ chân người lao động. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Tăng đãi ngộ người lao động

Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động Xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), hiện nay chúng ta chưa có một bức tranh tổng thể về những nhóm lao động bị tác động do đại dịch Covid-19. Ngay cả những chính sách hỗ trợ cũng có nhóm hỗ trợ chính xác nhưng cũng có những nhóm chưa chính xác. Do vậy, để nắm chắc tình hình việc làm của NLĐ và có giải pháp hỗ trợ phù hợp, theo bà Hương, sở LĐ-TB-XH các địa phương cần chủ động vào cuộc.

Theo đó, bà Hương gợi ý ngành lao động các địa phương cần mạnh dạn áp dụng công nghệ và kêu gọi NLĐ thực hiện khai báo về tình trạng việc làm hiện tại. Dựa trên khai báo về nhu cầu lao động của các DN, hệ thống các trung tâm dịch vụ việc làm lên kế hoạch kết nối thị trường lao động. Cũng theo bà Hương, hiện nay chúng ta đã làm tốt việc chi trả Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) hỗ trợ NLĐ mất việc trong mùa dịch. Nhưng về lâu dài cần giúp NLĐ có việc làm bền vững. Để đạt được điều đó, cần sử dụng có hiệu quả hơn nữa nguồn ngân sách từ Quỹ BHTN để đào tạo lại lao động, giúp NLĐ tiếp cận được với những cơ hội việc làm tốt hơn.

Trong báo cáo về tác động của dịch Covid-19 đến thị trường lao động gửi Bộ LĐ-TB-XH, ông Nguyễn Đại Tánh, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB-XH tỉnh Long An, cho biết Long An là một trong các tỉnh phía Nam đang bị ảnh hưởng nặng nề do tác động của dịch Covid-19. Trong thời gian tới, sau khi dịch bệnh đã ổn định theo tình hình mới, DN bắt đầu hoạt động trở lại thì phần lớn các DN sẽ thiếu lao động để hoạt động sản xuất - kinh doanh do NLĐ về quê rất nhiều. Sở LĐ-TB-XH tỉnh Long An đề nghị hỗ trợ tiêm ngừa vắc-xin phòng Covid-19 đủ 2 liều vắc-xin cho NLĐ trong thời gian sớm nhất để nhanh chóng trở lại làm việc khi hết thực hiện giãn cách xã hội. Cùng với đó là chính sách miễn, giảm hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà cho đối tượng NLĐ đang thuê nhà trọ; duy trì quyền lợi thẻ BHYT của nhóm đối tượng NLĐ nghỉ không lương do ảnh hưởng dịch Covid-19; hỗ trợ chi phí xét nghiệm Covid-19 cho NLĐ khi trở lại làm việc. TS Vũ Minh Tiến, Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn, nhấn mạnh giải pháp khắc phục sự thiếu hụt lao động cả về lao động phổ thông và lao động có tay nghề, những vị trí lao động kỹ thuật, phụ trách chuyên môn là điều không đơn giản. Trước tiên, để giữ chân NLĐ và thu hút họ trở lại với DN, cần tập trung thực hiện tiêm vắc-xin đầy đủ.. "Ngoài công bố và thực hiện tốt các chế độ tiền lương, tiền thưởng và phúc lợi, DN cũng cần có chính sách khuyến khích đặc biệt đối những NLĐ đã gắn bó với DN lúc khó khăn" - ông Tiến nói.