Doanh nghiệp có bắt buộc phải thưởng Tết cho người lao động?

Mỗi dịp Tết đến, điều hầu hết người lao động chờ mong là thưởng Tết, nhất là tại các doanh nghiệp đang gặp khó khăn, người lao động luôn làm việc trong tâm trạng thấp thỏm, không biết doanh nghiệp có duy trì thưởng Tết như mọi năm?

Chị Nguyễn Thị Kim Duyên (công nhân một công ty may mặc ở KCN Tân Bình) chia sẻ công ty chị liên tục gặp khó khăn từ lúc dịch COVID-19 bùng phát cho đến nay. Tuy nhiên, các năm trước, công ty đều đảm bảo thưởng Tết cho công nhân. Năm nay, tình hình khó khăn hơn, đến quý IV, đơn hàng vẫn rất ít, doanh nghiệp cũng chưa thông báo gì về thưởng Tết khiến chị và các đồng nghiệp lo lắng. "Tình hình của công ty, chúng tôi hiểu và cố gắng đồng hành, song dịp Tết, chỉ tính việc đi lại vế quê đã tốn rất nhiều chi phí, nếu không có thưởng, chúng tôi rất khó xoay xở" - chị Duyên nói.

Vậy thưởng Tết có phải là chế độ bắt buộc không?

Trao đổi về vấn đề này, Luật sư Phan Thị Lan (Đoàn luật sư TP HCM) cho biết thưởng Tết vốn không phải là chế độ bắt buộc hoặc là nghĩa vụ của người sửa dụng lao động khi giao kết hợp đồng lao động.

Bà Lan phân tích Bộ Luật Lao động hiện hành không quy định về khái niệm "Thưởng Tết" mà chỉ có quy định về "thưởng" (Điều 104 Bộ Luật Lao động 2019). Theo đó, "thưởng" được hiểu là số tiền hoặc tài sản hoặc bằng các hình thức khác mà người sử dụng lao động thưởng cho người lao động căn cứ vào kết quả sản xuất - kinh doanh, mức độ hoàn thành công việc của người lao động. 

Đồng thời, Quy chế thưởng do người sử dụng lao động quyết định và công bố công khai tại nơi làm việc sau khi tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở đối với nơi có tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở.

Song, thưởng Tết vẫn luôn tồn tại như một loại hình văn hóa doanh nghiệp, không dễ thay đổi hoặc xóa bỏ. Dù tình hình sản xuất - kinh doanh trong năm không mấy khả quan hay đã chăm lo trong nhiều dịp Lễ khác thì thưởng Tết vẫn là niềm mong mỏi lớn lao của người lao động. 

Tâm lý tiêu dùng, lễ tiết xã giao vào dịp cuối năm trong văn hóa người Việt đang tạo sức ép rất lớn cho người sử dụng lao động và cả người lao động. Chính vì vậy, nếu thưởng Tết không được như kỳ vọng, nhiều khả năng tranh chấp lao động sẽ diễn ra.

Để thưởng Tết không là gánh nặng và hạn chế tranh chấp liên quan đến thưởng Tết, luật sư Phan Thị Lan cho rằng người sử dụng lao động nên dự trù, hoạch định nguồn kinh phí để đảm bảo cho khoản chi này. Thưởng Tết cũng là phương án nhằm đảm bảo quan hệ lao động hài hòa, tạo động lực phấn đấu, xây dựng tình cảm gắn kết NLĐ với doanh nghiệp.

Ngoài ra, cũng cần phát huy vai trò của tổ chức Công đoàn cơ sở, bên cạnh các hoạt động chăm lo, tổ chức Công đoàn còn phát động các phong trào thi đua lao động sáng tạo. 

Thông qua đó, phối hợp với bộ phận chuyên môn của doanh nghiệp để ghi nhận, bình xét, đánh giá năng suất lao động của người lao động hằng tháng, hằng quý để làm cơ sở xét thưởng hàng năm. Từ đó sẽ mang lại môi trường lao động năng suất, hiệu quả, tạo ra càng nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp.