Du lịch cộng đồng – bước ngoặt tri thức

Ở phường Hội An Đông, TP Đà Nẵng, cái tên Võ Tấn Tân – chủ cơ sở thủ công mỹ nghệ Taboo Bamboo – đã trở thành một minh chứng sống động cho hành trình thoát nghèo, vượt khó nhờ thay đổi tư duy, học hỏi kỹ thuật và dám đi theo con đường sáng tạo bền vững.

Bước ngoặt từ một lựa chọn trở về

Tốt nghiệp ngành Điện tử viễn thông năm 2012, anh Tân từng làm qua nhiều nghề để tìm hướng đi cho mình. Cuộc sống của một thanh niên vùng ven Hội An không phải lúc nào cũng dễ dàng giữa thị trường lao động cạnh tranh. Khi những người trẻ quanh mình chọn lên phố lớn tìm nghề, anh Tân lại đưa ra một quyết định ngược dòng: trở về quê nối nghiệp gia đình làm nghề thủ công mỹ nghệ bằng tre.

Trong những năm đầu khởi nghiệp, xưởng nhỏ của anh chỉ có vài bộ đồ nghề thô sơ. Anh Tân tự mày mò nghiên cứu kỹ thuật xử lý tre, học cách kết hợp các mối ghép, khớp nối và cấu trúc chịu lực. Cuối cùng, anh tạo ra được sản phẩm khiến nhiều người phải kinh ngạc: xe đạp làm từ tre, nhẹ, bền và hoàn toàn thủ công. Chỉ sau một thời gian ngắn, đơn hàng từ châu Âu – nơi đề cao vật liệu tự nhiên – liên tục gửi về.

Nhưng cơ hội lớn cũng đặt ra thách thức không nhỏ. Khi dòng xe đạp tre trở nên nổi tiếng, anh đứng trước bài toán có nên đầu tư dây chuyền sản xuất công nghiệp để tạo ra sản lượng lớn, tối ưu hóa lợi nhuận?

"Tôi nghĩ rất lâu. Nhưng khi chọn nghề thủ công, tôi muốn giữ cái hồn của tre – thứ mà máy móc không thể thay thế" – anh Tân chia sẻ.

Quyết định đi theo con đường thủ công thay vì sản xuất hàng loạt đã mở ra một hành trình mới, anh phải tự sáng tạo, tự học kỹ thuật để mỗi sản phẩm trở thành độc bản.

Nếu chỉ làm xe đạp tre, cơ sở khó có thể phát triển bền vững. Anh Tân hiểu rằng muốn đi đường dài, phải đa dạng hóa sản phẩm và tối ưu nguồn nguyên liệu.

Từ đó, anh bắt đầu nhận mọi yêu cầu mà khách đặt: làm vật trang trí, mô hình nghệ thuật, vật dụng gia đình… Việc ấy buộc anh Tân liên tục học hỏi, cải tiến kỹ thuật, tìm cách sử dụng "tất tần tật" mọi phần của cây tre để không lãng phí.

Bước ngoặt đến khi anh thử sức tạo hình các con vật quen thuộc như cá, tôm, cua, châu chấu, bọ ngựa, chim, đom đóm… Những tác phẩm này không chỉ tinh xảo mà còn mang nét sống động, gần gũi, được khách hàng đánh giá cao.

Năm 2019, nhiều du khách và doanh nghiệp quốc tế bất ngờ đặt hàng những mô hình tre kích thước khổng lồ, dài tới 4–5 mét. Đây là thách thức vượt xa khả năng ban đầu của xưởng. Để làm được, anh Tân phải học kỹ thuật kết cấu, xử lý tre sâu hơn, nghiên cứu khung chịu lực, độ cong – độ võng của tre, và đặc biệt là tạo ra các module tháo lắp nhằm đảm bảo dễ vận chuyển.

"Tre mà tạo module thì khó vô cùng. Nhưng khách cần, mình phải tìm cách vượt qua. Tới giờ, hầu hết yêu cầu kỹ thuật khó nhất tôi đều đã chinh phục" – anh Tân chia sẻ.

Làm những con vật giáp xác như cua, tôm là thử thách hạng nặng – mỗi chi tiết cong, nhọn, rỗng… đều phải ghép thủ công bằng tay, mất hàng tuần hoặc hàng tháng.

Nhưng chính những thử thách ấy đã tạo nên giá trị khác biệt của Taboo Bamboo. Đến cuối năm 2023, sau 12 năm bền bỉ, anh Tân được Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam (nay là TP Đà Nẵng) công nhận danh hiệu nghệ nhân, ghi nhận nỗ lực bảo tồn nghề và đổi mới sáng tạo từ vật liệu tre truyền thống.

Kỹ thuật – vũ khí để thoát nghèo bền vững

Không chỉ thay đổi tư duy, anh Tân còn hiểu rằng muốn tạo sản phẩm có giá trị cao thì phải làm chủ kỹ thuật. Toàn bộ quy trình sản xuất tại Taboo Bamboo được thực hiện thủ công nhưng tuân thủ các chuẩn mực kỹ thuật hiện đại: xử lý tre chống mối mọt, chịu lực, tạo màu tự nhiên, hun khói, phơi sấy… Anh Tân tự nghiên cứu để tre không nứt, không cong vênh trong thời tiết nóng ẩm của miền Trung; đồng thời đảm bảo sản phẩm đủ bền để xuất khẩu.

Những sản phẩm mang tính nghệ thuật cao – như mô hình động vật khổng lồ – là tổng hòa của kỹ thuật, sáng tạo và sự kiên nhẫn. Nhờ đó, sản phẩm của Taboo Bamboo ngày càng có giá trị, thu hút khách du lịch quốc tế và du khách trải nghiệm tại Hội An – Đà Nẵng.

Cơ sở của anh Tân thường xuyên tổ chức workshop trải nghiệm cho du khách, chủ yếu người nước ngoài tự tay làm đồ tre, học cách uốn nẹp, xử lý cật tre… Nhờ vậy, Taboo Bamboo trở thành điểm sáng trong mô hình du lịch cộng đồng kết hợp bảo tồn nghề truyền thống.

Câu chuyện của anh Tân không tách rời bức tranh phát triển chung của ngành du lịch địa phương. Những năm qua, Hội An và toàn tỉnh Quảng Nam (cũ) chú trọng khai thác giá trị bản địa của làng mộc Kim Bồng, gốm Thanh Hà, dệt thổ cẩm Cơ Tu, trống Lam Yên… Cùng với đó là hơn 128 điểm du lịch nông nghiệp – sinh thái, từ làng rau Trà Quế đến rừng dừa Bảy Mẫu, Cù Lao Chàm…

Sự chuyển hướng này nhằm kéo giãn lượng khách khỏi khu phố cổ, tạo sức sống mới cho vùng ven – nơi những mô hình như Taboo Bamboo được tạo điều kiện phát triển.

Đặc biệt, sau đại dịch COVID-19, khi du khách quốc tế ưu tiên trải nghiệm tự nhiên, sản phẩm thủ công và những câu chuyện văn hóa – môi trường như của anh Tân càng trở nên hấp dẫn.

Trong bối cảnh đó, những người như anh Tân là "điểm kết nối" giữa du lịch xanh và sản phẩm thủ công bền vững, góp phần đưa tiềm năng bản địa đến gần hơn với du khách toàn cầu.

Gieo mầm tri thức

Từ một xưởng nhỏ, Taboo Bamboo giờ đã trở thành nơi tạo sinh kế cho nhiều lao động tại địa phương. Anh không chỉ dạy kỹ thuật mà còn truyền tư duy "làm nghề bằng tri thức" cho lớp trẻ.

"Những thứ bình dị quanh ta, nếu biết làm tới nơi tới chốn, đều có thể trở thành sản phẩm giá trị. Không cần phải tìm cái gì quá xa xôi" – anh chia sẻ.

Thông điệp của anh Tân dành cho người trẻ cũng chính là bài học thoát nghèo bền vững mà du lịch cộng đồng đang theo đuổi. Đó là dám thay đổi tư duy, không ngừng học kỹ thuật mới. Bên cạnh đó, sáng tạo từ chính tài nguyên bản địa và làm nghề với tinh thần trách nhiệm và niềm tự hào.

Từ những cây tre mộc mạc quanh nhà, anh Tân đã tạo nên sản phẩm được trưng bày ở nhiều quốc gia. Từ một xưởng nhỏ bên vùng ven Hội An, anh trở thành nghệ nhân được địa phương ghi nhận. Và từ một người trẻ loay hoay tìm nghề, anh trở thành gương sáng của cộng đồng về khả năng thoát nghèo bằng tri thức.

Khi được hỏi về điều khiến anh hạnh phúc nhất, anh Tân không nói đến lợi nhuận hay đơn hàng xuất khẩu. "Tôi muốn các bạn trẻ thấy rằng tre – hay bất kỳ nguyên liệu tự nhiên nào quanh ta – đều có thể thành những sản phẩm tuyệt vời. Quan trọng là mình có chịu học, chịu làm và chịu sáng tạo hay không". Chính tư duy ấy đã đưa anh Tân thoát khỏi những ngày bấp bênh của tuổi trẻ, đồng thời mở ra con đường phát triển bền vững cho cộng đồng.

Du lịch cộng đồng không chỉ là câu chuyện về cảnh quan hay trải nghiệm, đó còn là hành trình khai phóng tri thức, nâng tầm giá trị những điều bình dị. Và hành trình ấy đang được viết tiếp mỗi ngày ở Hội An – Đà Nẵng, bởi những con người như nghệ nhân Võ Tấn Tân – người làm nên "bước ngoặt tri thức" từ chính thân tre Việt Nam.