Giải phóng nguồn lực hàng tỉ USD

Ngày 22-9, Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) tổ chức hội thảo "Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến lĩnh vực đất đai".

Nhận diện tồn tại, hạn chế

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc, thực tiễn tổ chức thi hành pháp luật đất đai thời gian qua vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, hạn chế. Qua nắm bắt các phản ánh, kiến nghị của các hiệp hội, doanh nghiệp, cho thấy hệ thống pháp luật đất đai hiện hành và pháp luật có liên quan vẫn còn chồng chéo, thiếu thống nhất. Hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai hiện nay chưa phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Bên cạnh đó, cơ chế định giá đất đã có nhiều đổi mới nhưng thực tiễn vẫn còn bất cập; có tình trạng bảng giá đất được điều chỉnh tăng cao ở một số địa phương để tiệm cận thị trường dẫn tới nhiều hệ quả như nghĩa vụ tài chính về đất của doanh nghiệp, người dân tăng đột biến. Đặc biệt, nhiều dự án đầu tư sử dụng đất triển khai qua nhiều giai đoạn pháp lý khác nhau nhưng thiếu quy định chuyển tiếp rõ ràng, gây lúng túng cho địa phương trong xử lý hồ sơ và triển khai dự án.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam, đánh giá Luật Đất đai năm 2024 có nhiều điểm mới, tạo những tác động tích cực. Tuy nhiên, do liên quan nhiều văn bản luật khác nên quá trình thực thi vẫn còn chồng chéo, gây khó khăn. Một điểm đáng chú ý trong Luật Đất đai năm 2024 là quy định xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường. Điều này giúp tăng thu ngân sách nhà nước nhưng cũng phát sinh bất cập khi giá đất tăng nhanh khiến mất kiểm soát, phải chạy theo thị trường. "Hiện tượng "giá đất đuổi giá nhà, giá nhà tăng theo giá đất" tạo ra một cuộc đua không điểm dừng, dẫn đến giá nhà, đất tăng phi mã thời gian qua" - ông Hiệp nêu.

Nhấn mạnh tại TP HCM, hàng loạt dự án bất động sản đang bị tắc nghẽn với tổng giá trị lên đến nhiều tỉ USD, TS Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, cho rằng nếu tháo gỡ, sẽ giải phóng nguồn lực rất lớn. "Khó khăn nhất là xác định giá đất, xây dựng bảng giá đất, áp dụng hệ số K và phân định thẩm quyền định giá đất. Nếu không giải quyết triệt để, tình trạng tắc nghẽn sẽ tiếp diễn" - ông Đính nói.

Nâng cao năng lực chính quyền địa phương 2 cấp

TS Nguyễn Văn Đính bày tỏ lo ngại về việc phân cấp, phân quyền định giá đất cho các địa phương, đặc biệt xuống đến cấp xã, phường. Năng lực thực thi của các cơ quan cấp xã, phường trong việc hỗ trợ doanh nghiệp hiện còn nhiều hạn chế, khiến ông và các doanh nghiệp băn khoăn về tính hiệu quả. Hiệp hội đã đề xuất với Bộ Xây dựng cần đánh giá thực trạng quản lý đất đai và nhà ở trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay.

Ông Nguyễn Hữu Thập, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Tuyên Quang, cho biết các quy định về kế hoạch sử dụng đất hiện nay còn thiếu linh hoạt, chưa tăng tính chủ động cho từng địa phương. Bên cạnh đó, nhiều dự án đã được phê duyệt chủ trương đầu tư nhưng bị đình trệ do chưa cập nhật kịp thời vào kế hoạch sử dụng đất, dẫn đến thiếu liên thông trong quy trình thực hiện. Quá trình thu hồi đất còn nhiều bước trung gian và thủ tục phức tạp, gây chậm trễ tiến độ các dự án, dẫn đến lãng phí nguồn lực và thiệt hại lớn cho nhà đầu tư.

Về chính sách giao đất và cho thuê đất, ông Thập nhận định cơ chế hiện hành chưa linh hoạt, thiếu các quy định phù hợp, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc huy động vốn và bảo đảm nguồn lực tài chính. Ngoài ra, thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất cũng chưa có hướng dẫn rõ ràng, cụ thể, gây lúng túng cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện. Trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai sắp tới, ông Thập kiến nghị cần có các giải pháp cải cách thủ tục hành chính, tăng tính liên thông và minh bạch trong quy trình, đồng thời điều chỉnh chính sách để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, thúc đẩy tiến độ các dự án, tránh lãng phí.

Các ý kiến thảo luận, kiến nghị chính sách, pháp luật về đất đai đã được đại diện Bộ Tư pháp, Bộ NN-MT khẳng định tiếp thu, rà soát, sửa đổi để hoàn thiện. Bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN-MT), cho biết các khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi về chính sách đất đai ở 5 nội dung lớn: quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất; giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; tài chính đất đai, giá đất; hoàn thiện hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, cơ sở dữ liệu đất đai. Các vấn đề này đã được Bộ NN-MT đề xuất sửa đổi trong quá trình hoàn thiện dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai.