Gỡ nút thắt nguồn nhân lực

Đây là công trình trọng điểm quốc gia, mang ý nghĩa "xương sống" đối với phát triển kinh tế - xã hội trong nhiều thập niên tới. Tuy nhiên, bên cạnh vốn đầu tư và công nghệ, bài toán then chốt đặt ra là nguồn nhân lực - yếu tố quyết định để hệ thống đường sắt tốc độ cao có thể vận hành an toàn, hiệu quả và bền vững.

Trong bài toán nhân lực đường sắt tốc độ cao, Nhà nước phải giữ vai trò kiến tạo và dẫn dắt. Các chiến lược, quy hoạch và chính sách dài hạn chính là "kim chỉ nam" cho toàn bộ hệ thống đào tạo. Quyết định số 2230/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển nguồn nhân lực phục vụ các dự án đường sắt trọng điểm quốc gia thể hiện rõ quan điểm: đào tạo phải đi trước một bước, gắn chặt với nhu cầu thực tế của các dự án trong tương lai, tránh tình trạng "xây xong mới lo người vận hành".

Doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực đường sắt không thể chỉ dừng lại ở vai trò tiếp nhận lao động sau đào tạo. Thực tiễn quốc tế cho thấy, các mô hình đào tạo hiệu quả đều có sự tham gia sâu của DN ngay từ khâu xây dựng chương trình, tổ chức thực tập, đào tạo lại và cập nhật công nghệ. Khi DN đồng hành với cơ sở đào tạo, khoảng cách giữa giảng đường và thực tiễn sản xuất - vận hành sẽ được rút ngắn, đồng thời hình thành sớm cho người học tác phong công nghiệp và văn hóa an toàn.

Với nhận thức "đào tạo phải đi trước một bước", Trường Đại học Giao thông Vận tải TP HCM đã chủ động chuẩn bị nguồn lực cho lĩnh vực đường sắt tốc độ cao từ rất sớm. Nhà trường triển khai 5 dự án đầu tư cơ sở vật chất đào tạo với tổng kinh phí hàng trăm tỉ đồng, được đánh giá là một trong những gói đầu tư quy mô lớn trong lĩnh vực giáo dục đường sắt tại Việt Nam. Nổi bật trong số này là Phòng mô phỏng điều khiển và khai thác đường sắt tốc độ cao, chính thức đưa vào vận hành ngày 25-12-2025, giúp sinh viên tiếp cận quy trình vận hành trong môi trường tiệm cận thực tế nhưng bảo đảm an toàn.

Song song đó, nhà trường triển khai các dự án hợp tác quốc tế đào tạo giảng viên, chuyên gia trong những lĩnh vực then chốt như xây dựng đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, điều khiển tự động và thông tin tín hiệu. Hơn 100 giảng viên được đào tạo chuyên sâu, cùng các chương trình đưa sinh viên sang Trung Quốc học chuyển tiếp về đường sắt tốc độ cao, được kỳ vọng sẽ trở thành lực lượng nòng cốt, góp phần giúp Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ và đáp ứng nhu cầu nhân lực cho tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Có thể khẳng định, đường sắt tốc độ cao là hạ tầng chiến lược, nhưng "nút quyết định" vẫn nằm ở con người. Khi Nhà nước định hướng đúng, DN đồng hành thực chất và cơ sở giáo dục chủ động đi trước, bài toán nguồn lực sẽ không còn là điểm nghẽn, mà trở thành động lực quan trọng để Việt Nam làm chủ công nghệ, vận hành an toàn và khai thác hiệu quả hệ thống đường sắt hiện đại trong tương lai.