Góp ý dự thảo Văn kiện Đại hội XIV: Cần gia tăng về quy mô và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư

Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII công bố toàn văn dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng (Đại hội XIV), để lấy ý kiến đóng góp của các đại biểu Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các đoàn thể nhân dân, cán bộ, đảng viên và nhân dân. Thời gian lấy ý kiến từ ngày 15-10 đến 15-11-2025.

Tổ Biên tập Văn kiện Đại hội XIV cung cấp "Báo cáo một số vấn đề mới, quan trọng trong Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng" làm tài liệu tham khảo cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong quá trình thảo luận, góp ý các Dự thảo Văn kiện.

Tỉ lệ đầu tư trên GDP cần vượt ngưỡng 40%

Góp ý vào dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng trên cơ sở các điểm mới, chuyên gia kinh tế - TS Nguyễn Quốc Việt, Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) nêu rõ dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đã đề ra mục tiêu phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân cho giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên.

Đồng thời cũng xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, việc xác lập mô hình tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026 - 2030 với mục tiêu GDP tăng trưởng bình quân 10%/năm không chỉ thể hiện khát vọng phát triển mà còn đặt ra thách thức lớn, đòi hỏi phải biến thách thức thành động lực đột phá.

Trong nhiều năm qua, nền kinh tế Việt Nam đã từng bước chuyển từ mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, chủ yếu dựa vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, sang tăng trưởng theo chiều sâu, với trọng tâm là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế.

TS Nguyễn Quốc Việt nhấn mạnh trước bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ cùng sự phát triển của kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, Việt Nam cần nhanh chóng xác lập mô hình tăng trưởng mới để bắt kịp dòng chảy của Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Theo dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, định hướng chỉ đạo được xác định rõ ràng là cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

Đồng thời, cần phát huy vai trò của các thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước hoạt động hiệu quả, giữ vai trò chủ đạo để bảo đảm các cân đối lớn, định hướng chiến lược và dẫn dắt nền kinh tế; kinh tế tư nhân được phát triển mạnh mẽ để thực sự trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.

Để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số, các động cơ tăng trưởng: Đất đai, tài nguyên, lao động, xuất khẩu, thị trường trong nước, đầu tư... và năng suất tổng hợp (TFP) phải được huy động đồng bộ dưới khung đổi mới sáng tạo, công nghiệp hoá, hiện đại hóa và chuyển đổi số. Điểm mới so với các giai đoạn trước là trên nền tảng phát triển hiện nay, nhất là cuối nhiệm kỳ Đại hội XIII, đất nước có đủ dư địa để dự kiến đạt tốc độ tăng trưởng 2 con số trong nhiệm kỳ tới.

Trong đó, tỉ lệ đầu tư trên GDP cần vượt ngưỡng 40%. Trước đây, Việt Nam duy trì mức đầu tư khoảng 30 - 35% GDP, chủ yếu tập trung vào các động lực truyền thống.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, mục tiêu vĩ mô nâng tỉ lệ đầu tư trên GDP vượt 40% là một quyết sách lớn, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Đây là một thách thức kép, đòi hỏi sự gia tăng mạnh mẽ về quy mô vốn đi đôi với kỷ luật nghiêm ngặt về hiệu quả sử dụng vốn.

"Mức 40% là cần thiết để huy động đủ nguồn lực tài chính cho các dự án hạ tầng lớn, các ngành công nghệ cao và các lĩnh vực đổi mới sáng tạo, tạo ra sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế. Mục tiêu này cũng cho thấy việc mở rộng các kênh tài chính hiện đại và bền vững, bao gồm tài chính xanh, trái phiếu công nghệ và quỹ mạo hiểm đổi mới sáng tạo"- TS Nguyễn Quốc Việt nhìn nhận.

Giải bài toàn tăng năng suất lao động

Để đạt tốc độ GDP 2 con số, năng suất lao động phải tăng 8,5%/năm. Đây là bước nhảy vọt so với mức 5 - 6% hiện nay. Theo TS Nguyễn Quốc Việt, trong giai đoạn 2016 - 2020, tốc độ tăng NSLĐ bình quân của Việt Nam đạt khoảng 5,8%/năm.

Việc phải nâng năng suất lao động từ mức 5,8% (giai đoạn trước dịch) lên 8,5% cho thấy yêu cầu về cải thiện hiệu quả khoảng 2,7 điểm phần trăm, tương đương với yêu cầu phải tạo ra thêm gần 50% hiệu suất so với trước đây.

Theo vị chuyên gia, thách thức lớn nhất hiện nay là sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực tạo ra giá trị gia tăng cao. Do đó, ông Việt kiến nghị cần triển khai các chương trình đào tạo kỹ sư số, chuyên gia R&D và cán bộ quản lý dự án công nghệ cao; đồng thời xây dựng cơ chế liên kết đào tạo viện - trường - doanh nghiệp để thu hẹp khoảng cách kỹ năng. Bên cạnh đó, thúc đẩy có hiệu quả mô hình liên kết Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để đạt các mục tiêu tăng trưởng, năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) phải đóng góp trên 5,6 điểm phần trăm trong cơ cấu tăng trưởng. TFP phản ánh hiệu quả sử dụng vốn và lao động cùng tác động của đổi mới sáng tạo.

Để nâng TFP, Việt Nam phải xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư R&D, tăng cường liên kết chuỗi giá trị toàn cầu và bảo hộ sở hữu trí tuệ. Chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và Internet vạn vật phải trở thành công cụ hằng ngày trong quản trị doanh nghiệp và quy hoạch phát triển.

TS Nguyễn Quốc Việt đánh giá năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) phải đóng góp trên 5,6 điểm phần trăm trong cơ cấu tăng trưởng là yêu cầu mang tính đột phá, thể hiện bước chuyển mình chiến lược của Việt Nam từ mô hình tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chiều sâu.

Bên cạnh đó, nền kinh tế cần được cơ cấu lại với trọng tâm là phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, cốt lõi, chiến lược, đồng thời đẩy mạnh công nghiệp xanh, nông nghiệp công nghệ cao, dịch vụ chất lượng cao và kinh tế số.

TS Nguyễn Quốc Việt cũng nhìn nhận, mọi ngành nghề, mọi dự án đều phải đạt tiêu chuẩn phát thải thấp và áp dụng quản trị thông minh ngay từ khâu thiết kế. Để tạo động lực cho mô hình tăng trưởng mới, cần triển khai khung chính sách đồng bộ, bao gồm ưu đãi thuế cho nghiên cứu phát triển, tín dụng ưu đãi, quỹ đầu tư mạo hiểm và cải cách hành chính nhằm rút ngắn thời gian cấp phép. "Những giải pháp này chính là "chất xúc tác" quan trọng, thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi kinh tế bền vững và hiệu quả"- vị chuyên gia nêu rõ.