Hệ thống trường nghề chưa đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp

Ngày 10-10, Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM (HIDS) đã tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề "Giải pháp chuyển đổi kỹ năng nghề nghiệp, đảm bảo việc làm cho người lao động tại doanh nghiệp".

Theo HIDS, đại dịch COVID-19, đặc biệt là đợt bùng phát lần thứ tư, đã để lại những ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế và đời sống xã hội, gây ra muôn vàn khó khăn cho doanh nghiệp và người lao động. Bên cạnh đó, các yếu tố toàn cầu như cạnh tranh chính trị, khủng hoảng khí hậu, và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức, buộc các quốc gia phải điều chỉnh chiến lược phát triển một cách nhanh chóng.

Tại TP HCM, trong thời kỳ cao điểm của đại dịch COVID-19, gần 85% doanh nghiệp bị ảnh hưởng, với hơn 46% lao động phải giảm giờ làm, mất việc hoặc chuyển đổi nghề nghiệp. Tuy nhiên, đến quý 2-2024, thành phố đã ghi nhận sự phục hồi tích cực, với số lao động có việc làm và chỗ làm mới tăng trên 50% so với kế hoạch năm. Sự phục hồi này không chỉ đòi hỏi sự linh hoạt trong chuyển đổi mô hình hoạt động của doanh nghiệp mà còn yêu cầu người lao động nâng cao kỹ năng để thích ứng với những thay đổi.

Chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới đã trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp tăng năng suất và nâng cao khả năng cạnh tranh. Đầu tư vào đào tạo kỹ năng cho người lao động không chỉ đảm bảo an sinh xã hội mà còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, người lao động, và chính quyền là chìa khóa để TP HCM không chỉ phục hồi mà còn vươn lên mạnh mẽ trong bối cảnh đầy biến động này.

Tại hội thảo, ThS Lê Văn Thành, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu Văn hóa - Xã hội của HIDS, nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi kỹ năng nghề nghiệp đã được đề cập từ lâu và liên quan chặt chẽ đến năng suất lao động, an sinh xã hội và phát triển bền vững. Mặc dù nhiều chính sách đã được triển khai để đào tạo người lao động, kết quả vẫn còn hạn chế. Các yếu tố như Cách mạng công nghiệp 4.0, mục tiêu Net Zero, và tác động của đại dịch đang khiến vấn đề này trở nên cấp thiết hơn.

"Người lao động có nguy cơ mất việc nếu không đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp trong quá trình tái cấu trúc. Tiến trình này cần sự tham gia của cả doanh nghiệp và người lao động, hai nhân tố quan trọng với lợi ích gắn liền với mục tiêu chung" - Ông Thành cho biết.

Theo TS. Nguyễn Văn Lâm, Nguyên Phó Giám đốc Sở Lao động – Thương Binh và Xã hội TP HCM, thành phố hiện có khoảng 4,9 triệu lao động, được đào tạo từ hơn 300 cơ sở giáo dục nghề nghiệp và khoảng 60 trường đại học. Mỗi năm, các cơ sở này cung cấp nguồn nhân lực đáng kể, trong đó khoảng 4,2 triệu lao động đã qua đào tạo, đạt tỷ lệ 87,65% theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố. Tuy nhiên, số lao động được đào tạo hiện nay vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu chuyển dịch kinh tế của thành phố, đặc biệt trong bối cảnh phát triển bền vững.

"Trong ngắn hạn, TP HCM đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động. Hệ thống giáo dục, đặc biệt là các trường nghề, vẫn chưa kịp thời điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu thực tế. Các chương trình đào tạo hiện tại không đáp ứng yêu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp, dẫn đến mất cân đối giữa cung và cầu lao động. Một số ngành thừa nhân lực trong khi nhiều ngành khác lại thiếu hụt nghiêm trọng.... Để đảm bảo chuyển đổi kỹ năng nghề nghiệp, việc làm cho người lao động, những vấn đề này cần được giải quyết triệt để" - ông Lâm nói.

Ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng HIDS, nhấn mạnh rằng việc dự báo chính xác thông tin về ngành nghề là yếu tố quan trọng trong chuyển đổi kỹ năng nghề nghiệp. Chỉ khi nắm bắt được xu hướng và nhu cầu thị trường, doanh nghiệp và người lao động mới có thể lên kế hoạch chuyển đổi hiệu quả.

"Các cơ sở giáo dục cần gắn kết chặt chẽ với thực tiễn doanh nghiệp để định hướng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu từng ngành nghề, từ đó giúp người lao động chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ đầu" – ông An phân tích.