Ràng buộc chặt hơn đối với nhà sản xuất ô tô

Bộ Công Thương và Bộ Giao thông Vận tải đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị định quy định điều kiện kinh doanh - sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô với mục tiêu bảo đảm an toàn cho người sử dụng, môi trường, cạnh tranh công bằng, bình đẳng giữa các doanh nghiệp (DN)…

Trách nhiệm triệu hồi là của nhà sản xuất

Tại tọa đàm góp ý dự thảo nghị định trên vừa diễn ra ở TP HCM ngày 13-6, luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Thương mại Luật gia Việt Nam, cho rằng điều 4 và 5 của dự thảo quy định về trách nhiệm của DN sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ô tô trong việc bảo hành, bảo dưỡng, thu hồi ô tô nhưng chưa đưa ra các chế tài xử lý khi có DN vi phạm.

Câu hỏi đặt ra là DN sẽ bồi thường cho người tiêu dùng như thế nào và lấy căn cứ gì để bảo đảm các DN này sẽ triệu hồi xe khi có lỗi kỹ thuật? "Dự thảo nghị định nên đưa nội dung chế tài xử lý vi phạm vào để làm căn cứ pháp luật cho cơ quan quản lý nhà nước xử lý các DN nhập sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ô tô" - luật sư Nguyễn Văn Hậu đề nghị.

Ông Hậu cũng cho rằng dự thảo đặt điều kiện DN sản xuất, lắp ráp ô tô chỉ sở hữu một cơ sở bảo hành, bảo dưỡng là không thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu của khách hàng. Còn về điều kiện nhập khẩu ô tô, kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô thì buộc đơn vị nhập khẩu ô tô có ít nhất một cơ sở bảo hành, bảo dưỡng phù hợp với loại ô tô nhập khẩu và đủ điều kiện theo quy định tại nghị định sẽ gây khó khăn cho DN nhập khẩu, DN kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng.

Trong văn bản góp ý gửi Bộ Công Thương, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đề nghị cơ quan soạn thảo đặc biệt chú ý đến trách nhiệm triệu hồi ô tô và thu hồi ô tô thải bỏ. Theo VCCI, triệu hồi ô tô là nghĩa vụ xử lý các lỗi kỹ thuật hoặc vi phạm các quy định, quy chuẩn kỹ thuật của ô tô.

Lỗi kỹ thuật hoặc vi phạm các quy định, quy chuẩn của ô tô phát sinh trong quá trình thiết kế và sản xuất, lắp ráp ô tô cho đến khi ô tô xuất xưởng. Những công đoạn này đều thuộc trách nhiệm của nhà sản xuất chứ không phải nhà phân phối. Do đó, trong mọi trường hợp, trách nhiệm triệu hồi luôn thuộc về nhà sản xuất.

"Trên thực tế, trong nhiều trường hợp, nhà sản xuất có thể thỏa thuận với nhà phân phối để nhà phân phối thay mình đứng ra thực hiện nghĩa vụ triệu hồi sản phẩm đối với người tiêu dùng. Tuy nhiên, đây chỉ là quan hệ đại diện trong dân sự, còn trách nhiệm chính vẫn thuộc về nhà sản xuất" - văn bản của VCCI nêu rõ.

Nhiều ý kiến lo ngại bất ổn thị trường ô tô khi các quy định về bảo hành, bảo dưỡng không được thông qua Ảnh: Hoàng Triều

Đối với ô tô nhập khẩu nguyên chiếc, trong trường hợp nhà sản xuất nước ngoài không hoàn thành nghĩa vụ triệu hồi thì Việt Nam có quyền ra lệnh cấm nhập khẩu đối với sản phẩm tương tự từ nhà sản xuất đó.

Cũng liên quan đến triệu hồi xe, dự thảo nghị định quy định các nhà nhập khẩu chỉ cần cam kết với Bộ Công Thương về việc triệu hồi, theo VCCI là chưa hợp lý, mà vấn đề này cần phải được cam kết từ nhà sản xuất. Bởi chỉ có nhà sản xuất mới biết chính xác các lỗi, hỏng hóc mang tính hệ thống và phát sinh trong quá trình thiết kế, sản xuất sản phẩm.

"Nghị định nên bổ sung nội dung chỉ cấp phép kinh doanh nhập khẩu ô tô khi đáp ứng điều kiện về cơ sở bảo hành, bảo dưỡng ô tô phù hợp với loại ô tô nhập khẩu và đủ điều kiện theo nghị định, đồng thời cam kết bằng văn bản về việc thực hiện bảo hành bảo dưỡng, triệu hồi xe theo quy định" - VCCI đề nghị.

Lo xe giá rẻ tràn lan

Luật gia Trần Đình Thu, Trung tâm Tư vấn Pháp luật tại TP HCM thuộc Hội Luật gia Việt Nam, lại cảnh báo về việc khủng hoảng thừa ô tô. Bởi tại điều 21 của dự thảo này so với Thông tư 20 của Bộ Công Thương lại quá mở về điều kiện nhập khẩu ô tô của DN. Nguyên nhân ra đời Thông tư 20 là do thừa ô tô nhập khẩu nên mới cần thông tư này chấn chỉnh lại thị trường.

Khi điều kiện nhập khẩu ô tô quá dễ sẽ xảy ra hiện tượng nhà nhà mua xe, người người mua ô tô giá rẻ để vừa kinh doanh Uber, Grab… vừa xem là kênh cất giữ tài sản. "Sẽ có người lập luận rằng thị trường sẽ điều tiết nhưng xin thưa, chờ đến lúc đó thì sức dân cũng đã kiệt quệ. Nên kinh tế thị trường phải điều tiết sớm những hiện tượng như vậy" - ông Thu nói.

Ngoài ra, theo ông Thu, có nguy cơ xe lỗi kỹ thuật không được xử lý vì những nhà sản xuất kém chất lượng sẽ nhắm vào thị trường dễ dãi để bung hàng. Trong khi đó, việc triệu hồi, thu hồi xe bị lỗi lại không được cam kết từ nhà sản xuất.

"Quy định nhà nhập khẩu cam kết thay cho nhà sản xuất thật sự là không khả thi đối với pháp luật Việt Nam. DN nhập khẩu sẽ bị chế tài như thế nào khi họ cam kết mà không thực hiện hoặc họ muốn thực hiện nhưng "lực bất tòng tâm"? Khi đó, hậu quả sẽ đổ lên đầu người tiêu dùng hoặc nhà nước phải chịu trách nhiệm giải quyết. Nếu không có chế tài thì nhà nhập khẩu sẽ bỏ mặc hậu quả, dùng kế "kim thiền thoát xác", lập DN nhập khẩu mới để tiếp tục nhập xe, bỏ lại DN cũ với cái tên và chây ì việc xử lý xe bị lỗi" - luật gia Trần Đình Thu lưu ý.

Ông Laurent Cenet, Tổng Giám đốc nhà nhập khẩu chính thức Audi tại Việt Nam, cho biết trách nhiệm về bảo hành, bảo dưỡng, triệu hồi khi sản phẩm có lỗi thuộc về nhà sản xuất. Hãng sẽ liên kết với nhà sản xuất - nhập khẩu để có trách nhiệm triệu hồi nhưng chỉ triệu hồi những xe sản xuất đúng cấu hình dành cho thị trường đó.

Một số chuyên gia cũng cho rằng quy định có ít nhất một cơ sở bảo hành thuê hoặc sở hữu chỉ là quy định lấy lệ, không có ý nghĩa thực tế. Chưa kể, nó sẽ còn "hành hạ" người tiêu dùng phải bỏ ra 3 ngày đi cả ngàn cây số mới có cơ sở bảo hành.